Molier „Skąpiec” jako komedia charakterów - cechy

Komedia Moliera „Skąpiec” jest zaliczana do gatunku komedii charakterów, ponieważ jej głównym zadaniem jest ośmieszenie pewnej cechy. W tym przypadku chodzi oczywiście o chorobliwe skąpstwo głównego bohatera. To Harpagon i jego charakter stoją w centrum wszystkich wydarzeń. Skąpstwo, doprowadzone do granic absurdu, napędza akcję i jest głównym ośrodkiem komizmu. Ale Harpagon nie jest jedyną postacią w tym dramacie, choć niewątpliwie najśmieszniejszą. Pozostali bohaterowie również wnoszą do utworu zabawne sytuacje, przede wszystkim jednak w dialogach z Harpagonem.

Harpagon da się nazwać tym jednym tytułowym określeniem. Jego skąpstwo dominuje nad wszystkimi innymi cechami, determinuje wszelkie jego poczynania, określa stosunki z innymi ludźmi. Złoto, jego największa miłość, przyćmiewa wszystkie inne uczucia, także rodzicielskie. Harpagon skąpi na utrzymanie swych dzieci. Kleant zmuszony jest grać w karty i pożyczać na procent, by przyzwoicie się ubrać, jak przystało na syna zamożnego mieszczanina. W gorszym położeniu jest córka, zupełnie zależna od poczynań ojca. Harpagon zaplanował dla niej małżeństwo ze znacznie starszym człowiekiem, ponieważ tamten nie żąda posagu. To chciwemu ojcu zupełnie wystarcza, by ocenić kandydata zdecydowanie pozytywnie. Harpagon nie ma przyjaciela, właściwie nikt go nie lubi. Służba z konieczności jest uprzejma, nawet mu pochlebia, ale w rzeczywistości ma o nim jak najgorsze zdanie. Trudno się dziwić, skoro pan ciągle podejrzewa ich o niecne zamiary, podsłuchiwanie i podpatrywanie jego tajemnic, by tylko wykraść mu skarb. Zachowanie Harpagona jest absurdalne, utrzymuje konie i powóz, ale zwierzęta są tak zagłodzone, że nie są w stanie go pociągnąć. Zaleca się do młodej Marianny, ale żal mu wydać pieniądze nawet na jedzenie podczas jej wizyty. Nawet kiedy wyjątkowym zrządzeniem losu Anzelm, jego niedoszły teść obiecuje dać córce duży posag, by mogła wyjść za Kleanta, a synowie pieniądze, by mógł poślubić Elizę bez posagu, Harpagon cieszy się, że i on dostanie pieniądze na nowy strój na podwójne wesele swych dzieci.

Pozostałe postaci utworu są znacznie mniej wyraziste i wnoszą zdecydowanie mniej humoru. Ciekawą charakterystykę stworzył autor w postaci Jakuba, sprytnego służącego. Jakub doskonale zna swego pana i za jego plecami kpi z jego skąpstwa, często nawet w obliczu Harpagona, co świadczy o jego bucie. Często bywa nieposłuszny i udając nieco głupiego przeprowadza rzecz po swojej myśli. Pełniąc rolę rozjemcy sporu między Harpagonem i Kleantem, świadomie wprowadza dodatkowe nieporozumienia. Wydaje się, że doskonale zdaje sobie sprawę, że ojciec i syn mówią o różnych rzeczach. Jest jednak na tyle sprytny, by odsunąć od siebie podejrzenia. Mimo że postępowanie Jakuba wynika czasem z niskich pobudek, jak choćby z zemsty, budzi on sympatię widzów.

Dość zabawna jest też postać Frozyny, swatki, która kojarzy pary zupełnie do siebie nie pasujące, z nadzieją na własny zysk. Potrafi wmawiać Harpagonowi, że jest przystojny i musi się podobać młodym pannom. Niechęć Marianny tłumaczy mu wstydliwością i skromnością. Po prostu mówi to, co dana osoba pragnie usłyszeć, dzięki czemu, choć mówi rzeczy absurdalne, inni jej wierzą. Harpagon, tak sprytny w interesach, okazuje się pod pewnymi względami bardzo naiwny. Zabawne jest zestawienie Frozyny z Harpagonem. Oboje lubią pieniądze i dla ich zdobycia nie wahają się poświecić szczęścia innych. Sprytna swatka nie zdołała jednak wyłudzić od Harpagona ani grosza. Niezależnie od tego, jak bardzo podobały mu się jej słowa, nie był skłonny sięgnąć do sakiewki.

Istotną, choć małą rolą jest postać Anzelma. Bogaty i jednocześnie hojny kupiec stanowi zupełne przeciwieństwo Harpagona. On również myśli o ponownym małżeństwie z młodą panną, ale tylko za jej wyraźna zgodą. Kiedy okazuje się, że Eliza kocha jego syna i to z wzajemnością, z radością wycofuje się planowanego małżeństwa. Podczas gdy Harpagon posługuje się swoimi dziećmi do powiększenia majątku, Anzelm gotów jest oddać majątek dzieciom, pozwalając im na związki z miłości.