Tadeusz Różewicz „Ocalony” - charakterystyka i opis podmiotu lirycznego

Tadeusz Różewicz, Różewicz, poezja Tadeusza Różewicza, twórczość Tadeusza Różewicza, wiersze Tadeusza Różewicza, Ocalony Tadeusza Różewicza, Ocalony, Tadeusz Różewicz Ocalony, Ocalony podmiot liryczny, podmiot liryczny Ocalony, II wojna światowa, doświadczenie II wojny światowej

„Ocalony” to bez wątpienia jeden z najbardziej znanych wierszy Tadeusza Różewicza. Ukazał się on w 1947 r. w tomiku „Niepokój”. Stanowi doskonały przykład liryki bezpośredniej, w której, w postaci monologu, podmiot liryczny opowiada o swoich przeżyciach. W tym wypadku (podobnie jak w innych utworach wchodzących w skład tomiku) tematem będzie bolesne doświadczenie związane z II wojną światową.

Postać mówiąca w wierszu ma 24 lata. Udało się jej przetrwać czas największej zagłady w historii ludzkości. Jednakże bycie ocalonym wcale nie jest tożsame  ze zwycięstwem – w tym wypadku nie ma wygranych. Teraz życie podmiotu lirycznego jest zdruzgotane. Cały jego dotychczasowy światopogląd leży w gruzach, czego dowodem mogą być następujące słowa: „To są nazwy puste i jednoznaczne: / Człowiek i zwierzę / Miłość i nienawiść / Wróg i przyjaciel / Ciemność i światło”. Jego oczy widziały tak wiele podczas wojny, że wszelkie granice między pojęciami się zatarły. Nie istnieje już dla niego granica między człowiekiem i zwierzęciem, bo widział setki ludzi mordowanych jak zwierzęta. Nieważny jest też podział na cnotę i występek, gdyż dane było mu oglądać ludzi, którzy byli zarówno tacy, jak i tacy. Wojna niszczy wszelkie wartości i zastępuje je instynktem przetrwania. Jej doświadczenie powoduje, że dla podmiotu lirycznego nieczytelne stają się antytetyczne zestawienia tego, co dobre z tym, co złe.

Jedyną nadzieją dla „Ocalonego” jest odnalezienie mistrza, który pomoże mu ponownie poznać świat. Zdaje on sobie z tego sprawę i apeluje o pomoc do kogoś, kto jeszcze raz otworzy jego zmysły, nazwie rzeczy i pojęcia i oddzieli światło od ciemności. Widzimy więc, że podmiot liryczny nie chce trwać w stanie permanentnej dezintegracji. Jednakże zniszczenia dokonane przez wojnę w jego wnętrzu są tak silne, że nie jest w stanie sam sobie pomóc. Potrzebny jest mu nauczyciel, który jeszcze raz wdroży go do życia w normalnym świecie i postara się udowodnić, że miejsce to może być piękne.

Podmiot liryczny „Ocalonego” nieprzypadkowo ma 24 lata. Właśnie w takim wieku był Tadeusz Różewicz, kiedy zakończyła się wojna. Dlatego możemy przypuszczać, że doświadczenia podmiotu lirycznego są tożsame z doświadczeniami poety. Podkreśla to autentyzm wyznań postaci mówiącej, której świat roztrzaskał się na kawałki. Teraz z tych elementów trzeba ponownie zbudować trwałą i stabilną konstrukcję.