Władysław Reymont „Ziemia Obiecana” - opracowanie

GŁÓWNI BOHATEROWIE: Karol Borowiecki, Maks Baum, Moryc Welt

Akcja powieści „Ziemia Obiecana” toczy się głównie w Łodzi końca XIX wieku. Borowiecki, Baum i Welt postanawiają wspólnie założyć interes w dynamicznie rozwijającym się mieście przemysłowym. W realizacji tego zamierzenia pomaga im fakt, że każdy z nich reprezentuje inny krąg kulturowy. Są przykładem dobrze działającej koegzystencji pomiędzy trzema sąsiadującymi w ówczesnej Łodzi narodami.

Powieść jest - między innymi - drobiazgowym studium zmian, zachodzących w psychice młodego szlachcica Borowieckiego, jak również panoramą miasta, opisanego w sposób naturalistyczny z elementami kunsztownego impresjonizmu. Można zauważyć pewną szczególną parabolę pomiędzy mentalnością głównego bohatera a obrazem miasta - zachodzące w nich przemiany są w pewien sposób podobne: utrata wpajanych norm etycznych idzie w parze z rozwojem miasta, w którym zdolność do bezwzględności jest gwarantem sukcesu (przykładem może być motyw nagminnego podpalania własnych fabryk celem osiągnięcia odszkodowania oraz innych oszustw, mających na celu zwiększenie majątku). Rozwój wymaga wyparcia się moralności, jako że ta ostatnia postrzegana jest jako czynnik niejako uwsteczniający. Zależność ta może być zobrazowana jako swoiste continuum: im niższy poziom etyki zawodowej, tym szybsze powodzenie - im większy sukces, tym mocniejsze zdegenerowanie moralności (romans Borowieckiego z Lucy Zuker).

„Ziemia obiecana” jest również studium trzech narodowości, obecnych w tamtych czasach w Łodzi - społeczeństwa polskie, żydowskie i niemieckie egzystują tam obok siebie, niezmiennie zachowując pewien dystans (niedoszły mariaż doktora Wysockiego i Melanii Grünspan) a jednocześnie w jakiś sposób uzupełniając się.

Obecny jest w powieści pewien paradoks, stawiający pod znakiem zapytania przestawiony w niej sposób postrzegania świata. Karol Borowiecki (wespół z wieloma innymi bohaterami, jak Bucholec czy Szaja Mendelsohn) spędza swoje życie w pogoni za pieniądzem, na pierwszym miejscu stawiając zawsze bogacenie się i nie oglądając się na innych (skrzywdzona przez niego Anna, później Lucy). Jednak kiedy udaje mu się zaspokoić swoją żądzę fortuny, zdaje sobie sprawę z pustki, w jaką własnoręcznie obrócił swoje życie. Co prawda osiągnął wyznaczony sobie cel, jednak znalazł się w sytuacji, która jest ledwie namiastką życia: jego małżeństwo z Madą to zaledwie surogat miłości, zdobyta fortuna okazuje się namiastką szczęścia. Borowiecki zdaje sobie sprawę z faktu, że przegrał życie. Po przypadkowym spotkaniu z Anką decyduje się poświęcić życie pomocy ludziom. Świadczy to o diametralnej przemianie jego poglądów, a jednocześnie jest pewnego rodzaju upomnieniem autora i nawrotem do oryginalnych wartości etycznych, tak bardzo w utworze dyskredytowanych.