Czy utwór „Reduta Ordona” Adama Mickiewicza pomaga w budowaniu patriotyzmu?

Wiersz „Reduta Ordona” powstał w tzw. drezdeńskim okresie twórczości Adama Mickiewicza, a więc już po upadku powstania listopadowego. Przedstawienie bohaterskiej walki polskich powstańców służyć miało nie tylko odtworzeniu wypadków, ale przede wszystkim ukazaniu idei patriotycznej, wspieranej przez samego Boga. Walka z zaborcą jest tu więc także przykładem walki ze złem.

Mickiewicz zyskał miano narodowego wieszcza między innymi ze względu na wpisywanie zdarzeń z historii swego kraju w filozoficzny wymiar dziejów. Pełnym tego wyrazem jest idea mesjanizmu, przedstawienie Polski w roli „Chrystusa narodów” w III części „Dziadów”. „Reduta Ordona” również niesie pewne ogólne przesłanie, zawarte w ostatnich słowach utworu: „Bóg wyrzekł słowo stań się, Bóg i zgiń wyrzecze./ Kiedy od ludzi wiara i wolność uciecze,/ Kiedy ziemię despotyzm i duma szalona / Obleją, jak Moskale redutę Ordona; / Karząc plemię zwycięzców zbrodniami zatrute, / Bóg wysadzi tę ziemię, jak on swą redutę”. Tyrania cara Rosji jest przejawem zła na świecie, a jego rosnąca potęga zapowiada koniec dziejów. Obrońcy reduty to obrońcy wolności, stawiający opór siłom zła. Poeta znów ukazuje analogię miedzy polskimi żołnierzami a siłami niebios. W tym kontekście patriotyzm przejawia się nie tylko jako obrona ojczyzny, ale też wartości takich jak wolność, sprawiedliwość, dobro.

Celem, jaki przyświecał Mickiewiczowi, było ukazanie bohaterstwa polskich powstańców. Ich pełna poświęcenia postawa miała być przykładem dla wszystkich rodaków. Dzielna obrona przed przeważającymi siłami wroga („dwieście armat grzmiało./ Artyleryi ruskiej ciągną się szeregi,/ Prosto, długo, daleko, jako morza brzegi”) to przykład odwagi zwykłych żołnierzy do końca stawiających opór, nawet wówczas, gdy brakło amunicji i klęska była przesądzona.

Szczególne znaczenie ma kreacja postaci Ordona. Dowódca niewielkiego oddziału, widząc, że dalsza obrona nie ma szans powodzenia, pragnie umniejszyć zwycięstwo wroga, dlatego biegnie, by wysadzić skład z amunicją. Adiutant tak opowiada o tym zdarzeniu: „Widziałem rękę jego, dającą rozkazy. -/ Widzę go znowu, - widzę rękę - błyskawicę,/ Wywija, grozi wrogom, trzyma palną świecę,/ Biorą go - zginął - o nie, - skoczył w dół, - do lochów"!/ Dobrze - rzecze Jenerał - nie odda im prochów”. Gdyby amunicja wpadła w ręce Rosjan, zostałaby wykorzystana przeciwko Polakom w dalszych walkach.

W utworze Mickiewicza Ordon ginie śmiercią bohatera, pogrzebany wśród gruzów. Jego postawa jest przejawem patriotyzmu, najwyższego poświęcenia w imię dobra ojczyzny. Nie wiadomo, czy pisząc „Redutę Ordona”, Mickiewicz wiedział, że jego tytułowy bohater faktycznie przeżył ów wybuch. Być może nie był tego świadomy, a być może celowo odstąpił od faktów, by tym bardziej podkreślić bohaterstwo dowódcy.

Niewątpliwie wiersz „Reduta Ordona” miał służyć wznieceniu i budowaniu patriotyzmu wśród Polaków. Taki cel miała niemal cała działalność pisarska Mickiewicza. Poeta przedstawiał przykłady bohaterstwa, nadawał narodowi polskiemu szczególną rangę, uwznioślał jego cierpienia, szukał sensu w toku dziejów, które tak okrutnie obeszły się z jego ojczyzną.