Luteranizm - ogólna charakterystyka religii. Geneza, historia i zasady wiary luteranizmu

Luteranizm to jeden z odłamów chrześcijaństwa, do którego narodzin doprowadziła reformacja. Za jego początek uznaje się rok 1517, kiedy to w Wittenberdze Marcin Luter ogłosił 95 swoich tez. Dokumenty te podejmowały przede wszystkim temat płatnych odpustów. W tym samym roku rozpoczęto budowę Kościoła św. Piotra w Rzymie, a papież ogłosił, że każdy wierny ma szansę na odpuszczenie win, jeśli tylko złoży ofiarę pieniężną. Takie działanie wywołało wiele protestów, a jednym z najgłośniejszych było właśnie wystąpienie Marcina Lutra.

Urodzony w Eisleben teolog dążył do przeprowadzenia reform w obrębie Kościoła. Postępowanie to bardzo szybko spotkało się z reakcją nie tylko papiestwa, ale także ze strony najwybitniejszych humanistów. Podobne poglądy głosił Erazm z Rotterdamu, natomiast w polemikę z Lutrem wszedł Tomasz Morus. W 1519 r. reformatora postawiono przed sądem (miało to miejsce podczas obrad Sejmu Cesarstwa), jednak Maksymilian I Habsburg nie postanowił go ukarać (stało się tak, ponieważ władca skłócony był z ówczesnym papieżem). Rok 1521 uznawany jest za początek reformacji. Właśnie w tym czasie Lutra skazano na banicję (uczynił to Karol V Habsburg), a papież Leon X wyklął „wroga Kościoła”. Autor 95 tez znalazł schronienie na zamku Wartburg, gdzie władał Fryderyk Mądry – książę-elektor Saksonii. Za jedno z najważniejszych wydarzeń w historii tej religii uznawany jest sejm w Spirze, który miał miejsce w 1529 r. Wtedy to zwolennicy nauk Lutra sprzeciwili się (zaprotestowali przeciw) prawom religii katolickiej.

W 1555 r. podpisany został pokój w Augsburgu. Wydarzenie to wywarło piętno na stosunkach religijnych w całej Europie. Wcześniejsze, dosyć krwawe wydarzenia (takie jak np. wojna chłopska) doprowadziły do tego, iż Karol V złożył swoją pieczęć na dokumencie, który nadawał prawo wyboru religii każdemu władcy, natomiast poddani mieli obowiązek dostosować się do jego woli. Wydarzenie to nie tylko wpłynęło na rozłam Rzeszy, ale także uprawomocniło rozwój nowych nurtów chrześcijaństwa (w tym luteranizmu). Prąd zawdzięczający swą nazwę Lutrowi stał się popularny na znacznym terenie Niemiec oraz w Skandynawii.

Doktryna luteranizmu odrzuca dogmaty ustanowione przez sobory i papieża z wyjątkiem czterech pierwszych soborów) oraz zwierzchnictwo następców św. Piotra nad Kościołem. Głównym źródłem objawienia dla jej wyznawców jest Pismo Święte. Za nadrzędne narzędzie zbawienia uznają oni wiarę, z której wypływają dobre uczynki. Odrzucają oni kult świętych, traktując ich jedynie jako wzory godne naśladowania. Także Matka Boska nie ma w ich wyznaniu tak mocnej pozycji, jaką przypisują jej katolicy. Luteranie uznają spowiedź powszechną (ale możliwa jest także forma indywidualna). Ich duchownych nie obowiązuje celibat, co wiąże się z przekonaniem, że każdy ochrzczony staje się (w pewnym sensie) kapłanem.

Dzisiaj na świecie żyje ok. 74 milionów luteranów. Najwięcej z nich zamieszkuje Europę (północne Niemcy, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Islandia, Dania, Estonia, Łotwa), jednak wyznanie to popularne jest także w USA, Afryce (Etiopia, Tanzania, Madagaskar)  oraz Azji (Indonezja). W Polsce żyje ok. 80 000 luteranów, którzy skupiają się głównie na Śląsku Cieszyńskim (chociaż istnieją także diecezje na Mazurach, w Warszawie, Wrocławiu i Katowicach).

W luteranizmie, oprócz Marcina Lutra, wielką czcią otaczani są również inni reformatorzy. Należy do nich m. in. Jan von Staupitz, który uchodzi za duchowego opiekuna i nauczyciela urodzonego w Eisleben teologa. Kolejną postacią blisko związaną Lutrem był Filip Melanchton – reformator i pomysłodawca niemieckiej szkoły humanistycznej. Wśród osób wspominanych w luterańskim kalendarzu liturgicznym znajdują się także m. in. Nikolai Grundtvig (duński autor psalmów), Hans Nielsen Hauge (norweski kaznodzieja i reformator), Jan Bugenhagen (niemiecki duchowny, jeden z pierwszych, którzy poparli naukę Lutra).