Dowody na istnienie Boga wg św. Tomasza z Akwinu. Opis i opracowanie

Św. Tomasz z Akwinu jest twórcą tomizmu, czyli średniowiecznego systemu filozoficznego opartego na chrześcijańskim arystotelizmie, który był w opozycji do idealizmu platońskiego. Wśród poglądów Tomasza z Akwinu znajdują się również te dotyczące Boga. Filozof wyłożył pięć dowodów na istnienie Boga.

Tomasz twierdził, że istnienie Boga to nie fakt znany a priori, nie jest też wynikiem prawdy, ani też bytu doskonałego. By udowodnić istnienie Boga, trzeba oprzeć je na doświadczeniu. Był to w ówczesnym świecie pomysł bardzo śmiały, ponieważ doświadczenie określa skończoność i niedoskonałość bytu, co jest zupełnym przeciwieństwem Boga. Ale według Tomasza nie było innego sposobu na stwierdzenie Jego istnienia.

Przedstawienie dowodów na istnienie Boga jest możliwe według filozofa tylko wtedy, gdy nie będzie się udowadniać tego istnienia z nieznanej nam wszakże istoty Boga, a jedynie z dzieł, których jest autorem, a które my znamy. Wszystkie pięć zaprezentowanych dowodów to właściwie jedna myśl w różnych wariantach.

Pierwszy dowód – z istnienia ruchu, czyli ex motu. Według tego dowodu Bóg istnieje, ponieważ jest on pierwszą przyczyną ruchu.

Dowód drugi – z niesamowitości świata – ex ratione efficientis. O istnieniu Boga możemy wnioskować, dlatego że istniej byt samoistny, który odpowiedzialny jest za obecność świata w tak wspaniałym kształcie.

Dowód trzeci – z przypadkowości rzeczy, czyli ex necessario. Bóg jest, ponieważ istnieje poza rzeczami coś, co jest koniecznie, istota niezbędna.

Czwarty dowód – z istnienia bytów o różnej doskonałości, czyli ex gradibus perfectionis. Bóg istnieje, bo na świecie są rzeczy, które są w różnych stopniu doskonałe, jedne mniej, drugie bardziej. Ale istnieje też istota doskonała.

Dowód piąty – z powszechnej celowości przyrody – ex gubernatione rerum. Istnieje najwyższy byt, który jest odpowiedzialny za kierowanie przyrodą i dokonuje tego w sposób celowy.

Dowody podane przez Tomasza mają charakter kosmologiczny i wszystkie są oparte na tezie, że szereg przyczyn nie może być nieskończony, bo musi istnieć pierwsza przyczyna. W dowodach Świętego odbijają się wpływy Arystotelesa (trzy pierwsze dowody), neoplatonizmu (dwa kolejne).