Kultura masowa a kultura popularna - porównanie (podobieństwa i różnice)

Znaczna część osób wymiennie używa pojęć kultura masowa i popularna, uważając je za synonimy. Sugeruje się, iż z powodu pejoratywnych skojarzeń, jakie wywołuje pierwszy z wymienionych terminów, zastąpiono go neutralną nazwą „kultura popularna”. Jednak nie wszyscy zgadzają się z takim stanowiskiem. W szczególny sposób podchodzą do owych zjawisk naukowcy, m.in. antropolodzy i socjolodzy. Wśród nich podkreślane są różnice zachodzące między kulturą masową i popularną.

Pierwsza z nich obejmuje typ kultury nastawiony na przekazywanie nieskomplikowanych, ujednoliconych i odpowiadających przeciętnemu odbiorcy treści, przy wykorzystaniu środków masowego przekazu, takich jak prasa, radio, telewizja czy Internet. Celem „producentów” tej kultury jest przede wszystkim osiągnięcie jak najwyższych zysków, co z kolei powoduje komercjalizację jej wytworów. Potrzeba zatem tego, co przykuje uwagę widza i najlepiej się sprzeda – tego, co lekkie, zabawne i przyjemne. Można spróbować zdefiniować kulturę masową jako ogół standaryzowanych treści (obejmujących niemal wszystkie dziedziny życia ludzkiego) prezentowanych człowiekowi poprzez środki masowego przekazu.

Czym wobec tego będzie kultura popularna (nazywana też popkulturą)? Według badaczki Antoniny Kłoskowskiej termin „kultura popularna” obejmuje tylko te fragmenty przekazu kultury masowej, które są popularne wśród znacznej części odbiorców, z pewnych względów są przez nią aprobowane, podobają się jej bardziej niż reszta komunikatów. Jeśli tak zdefiniowalibyśmy pojęcie popkultury, to jest ona częścią kultury masowej, zawiera się w niej. Łączy je prawie wszystko, dzieli natomiast tylko kryterium popularności danych treści – kultura popularna będzie miała wszystkie cechy kultury masowej, a dodatkowo będzie popularna wśród ludzi. Idąc tym tropem, pozostali naukowcy wskazali, że do wytworów popkultury można zaliczyć te gatunki dzieł kulturowych, które w głównej mierze są nastawione na dostarczenie rozrywki, a więc teleturnieje, muzykę rozrywkową, seriale telewizyjne, opery mydlane, książki o charakterze sensacyjnym itp.

Nasuwa się jednak pytanie, czy tylko wytwory kultury masowej mogą stać się popularne? Również treści proponowane przez kulturę elitarną (wysoką) czy grupy niszowe mogą być powszechnie znane i lubiane przez odbiorców. W takim przypadku popkultury nie można nazwać wyłącznie podzespołem kultury masowej, ponieważ wykracza ona poza jej granice i jest równorzędna z wszelkimi popularnymi elementami rzeczywistości kulturowej, które mogą mieć cechy kultury masowej, ale nie muszą. Trzeba także powiedzieć, iż kultura popularna powstała znacznie wcześniej niż kultura masowa, nie wiąże się bezpośrednio z narodzinami mass mediów. Pewne elementy kultury (książki, utwory muzyczne, występy, widowiska itd.) zawsze zyskiwały większą popularność niż inne. Każda epoka posiadała swój „kanon” popularnych dzieł kultury.