Wykluczenie społeczne - definicja, charakterystyka, przykłady

Wykluczenie społeczne nie jest zjawiskiem, które łatwo zdefiniować. Może ono stanowić efekt wcześniejszej marginalizacji, może także być efektem kilku nakładających się na siebie przejawów marginalizacji.

Efektem takiej sytuacji dla jednostki jest fakt, iż chociaż geograficznie jest ona częścią jakiegoś społeczeństwa, zamieszkuje jego teren faktycznie żyje poza społeczeństwem. Nie pełni żadnych ról zwyczajnych dla jednostki społecznej, chociaż może wyrażać taką chęć, może być także całkiem pasywna wobec swojej sytuacji. Jednostki wykluczone społecznie, pochodzą najczęściej z grup zmarginalizowanych, nie zostały wyposażone w kapitał życiowy, praktycznie niemożliwe jest dla nich wejście na rynek pracy.

Walka z wykluczeniem społecznym, rozumiana głównie jako walka z ubóstwem i dyskryminacją jest obecnie ważnym elementem państwa demokratycznego i inicjatywą mogącą zdobyć poważny kapitał polityczny. Zajmują się nią instytucje Unii Europejskiej. W ramach tzw. Strategia Lizbońskiej rozpoczęto proces wdrażania i konkretyzacji unijnej strategii spójności społecznej i walki z ubóstwem. Krajowym środkiej realizacji tej polityki przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu są Krajowe Plany Działań oraz programy przygotowane przez Komisję Europejską a promujące współpracę w dziedzinie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. 

W ramach projektu Narodowej Strategii Integracji Społecznej dla Polski stworzona została definicja wykluczenia społecznego jako: „braku lub ograniczenia możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, a w szczególności dla osób ubogich”, a także określono podstawowe postulaty zapobieganiu takim sytuacjom społecznym.