Marksizm kulturowy - definicja, założenia, charakterystyka

Marksizm kulturowy nie jest do końca zdefiniowanym pojęciem. Pod postacią marksizmu kulturowego rozumie się pewną odmianę, modyfikację marksizmu sensu stricto. Marksizm kulturowy dotyczy przełożenia zagadnień ekonomicznych na zagadnienia kulturowe.

Początki marksizmu kulturowego sięgają lat 60-tych XX w., kiedy ogromna rzesza socjalistów i marksistów rozczarowała się efektem i skutkiem działań komunizmu w wielu krajach na świecie. Marksiści zachodni dostrzegli, że idea rewolucji nie zostanie tak łatwo przyjęta przez kraje Zachodu, musi więc istnieć inny sposób. Tym sposobem okazał się atak na kulturę. Wedle tej myśli marksizm musiał zmienić i zaatakować coś, co nie pozwalało na wprowadzenie rzeczywistego komunizmu. Tym elementem według marksistów była europejska tradycja.

Podstawowym założeniem marksizmu kulturowego jest więc przekształcenie społeczeństwa tak, aby mogło chłonąć idee kulturowej rewolucji. Marksizm kulturowy ostro zaatakował ideę konserwatyzmu, sprzeciwiał się pewnym starym, utartym wzorcom i moralności opartej na religii. Szczególny atak przeprowadzono na religię chrześcijańską, rozpoczęła się promocja ateizmu i nurtu racjonalistycznego.

Marksizm kulturowy rozwijany był przez takich myślicieli jak Theodore Adorno, Antonio Gramsci, Gyorgy Lukacs, Herbert Marcuse czy Erich Fromm. Wykształcił się w społeczeństwa zachodnich, głównie za sprawą tzw. szkoły frankfurckiej, która rozpoczęła rewolucję moralną i społeczną w Europie zachodniej. Marksizm kulturowy atakował tradycyjne pojęcia – rodzinę, wiarę, patriotyzm i kulturową tożsamość. Marksizm kulturowy odrzucił i całkowicie zmienił pierwotną wersję marksizmu, proletariat został zastąpiony społeczeństwem klasy średniej, które należało zmienić od podstaw. Marksiści kulturowi rozwijali ideę feminizmu, równości, ateizmu, równouprawnienia kobiet i mężczyzn, propagowali wolność do aborcji, promowali odmienność seksualną. Duży wkład w rewolucję kulturalną miała szkoła frankfurcka, skupiająca intelektualistów i myślicieli marksistowskich z zachodnich państw.

Marksizm kulturowy promował również ekologię, krytykował kapitalistyczne rozwiązania dla kraju trzeciego świata. Marksiści kulturowi podobnie jak swoi poprzednicy również dzielili społeczeństwo na dobrych i złych obywateli. W czystym marksizmie to burżuazja jest zła, u marksistów kulturalnych złem są zwolennicy starego ładu, konserwatyści, którzy reprezentują starą, zacofaną epokę. Marksizm kulturowy próbował przebudować społeczeństwo, zmienić całkowicie postrzeganie u ludzi pewnych zasad i norm moralnych. W latach 70-tych nastąpiła tzw. rewolucja seksualna, pojawili się hippisi, pacyfiści i ekologiczni działacze, którzy stopniowo wpływali na kulturę Zachodu, dając jej pewną alternatywę wobec starych zasad. Według badaczy były to pierwsze owoce marksizmu kulturowego, nastąpiła całkowita zmiana polityki prorodzinnej, idei tradycji i podejście do seksualności człowieka.