Rola społeczna - definicja, charakterystyka, przykłady

Rola społeczna to zbiór oczekiwań w stosunku do jednostki, odnoszący się do jej konkretnego statusu społecznego. To także zbiór praw oraz obowiązków jednostki ze względu na zajmowaną pozycję społeczną. Każda rola społeczna jest określona poprzez pewne normy postępowania, zakazy lub nakazy, wynikające z uwarunkowań zewnętrznych bądź wewnętrznych. Często pojęcie to jest stosowane zamiennie z pojęciem funkcji społecznej. Pełnienie określonej roli społecznej przez jednostkę często sprawia, iż jednostka zaczyna się z ową rolą utożsamiać w mniejszym lub większym wymiarze. Często także pojęcie roli społecznej jest powiązane z pojęciem pozycji społecznej.

Każda jednostka w społeczeństwie odgrywa kilka ról społecznych. Dzieje się tak dlatego, iż zasadniczo jednostka należy do więcej niż jednej zbiorowości. Jednostka bowiem, oprócz życia zawodowego, posiada życie rodzinne, uczuciowe, moralne. Często może nastąpić sytuacja, w której ma miejsce konflikt ról społecznych. Wówczas należy zoptymalizować prawdopodobną spójność pomiędzy rolami i dążyć do osiągnięcia stanu, w którym konflikt ról będzie jak najmocniej zniwelowany.

Istnieje pojęcie roli kluczowej, wokół którego skupiają się pozostałe role społeczne. Ważne jest, iż każda rola społeczna ma niebagatelny wpływ na inne role i często je determinuje. Inne są wymogi w zależności od oczekiwań społeczności względem jednostki. 

Rola społeczna w znacznym stopniu zależy od osobowości jednostki oraz jej cech charakteru, może także mieć charakter przypisany lub osiągany. Osoba sprawująca określona rolę społeczna ma wręcz obowiązek zachowywania się w określony sposób, nie może pozwolić sobie na postępowanie uwłaczające lub niegodne w przypadku, gdy sprawuje funkcję nobliwą. Ponadto nie wolno jej wówczas zawieść oczekiwań społeczności.

Rola społeczne dzielą się również na dwie grupy pod kątem kryterium terminowości - mogą bowiem był krótkotrwałe lub też okres ich odgrywania może zajmować wiele lat. Z niektórych ról społecznych nie można zrezygnować w żadnym momencie.