Decentralizacja władzy - charakterystyka, definicja, przykłady

Decentralizacja władzy jest pojęciem z zakresu teorii polityki i oznacza częściowe przeniesienie uprawnień i zakresu władzy na inne organy. Za pomocą ustaw i prawa przenosi się zakres wykonywanych czynności związanych z władzą państwową na organy niższe np. gminy lub powiaty czy samorządy. Takie organy podlegają również demokratycznej zasadzie wyboru jej członków.

Decentralizacja władzy publicznej polega na przekazaniu uprawnień mniejszym jednostkom, niejako namiestnikom władztwa na danym terenie w zakresie jednego kraju. Stąd też przenosi się np. zarządzanie gminami ze stolicy do siedziby gminy na danym terenie. 

Przyczyną decentralizacji władzy jest oczywiście zbyt duża ilość obowiązku w momencie jeśli władza jest zcentralizowana. Ilość zadań i obowiązków samorządów terytorialnych zdecydowanie przerasta możliwości zcentralizowanej władzy np. w stolicy. 

Dodatkową przyczyną jest również umożliwienie miejscowej ludności udziału w kreowaniu, sprawowaniu i organizowaniu władzy na danym terenie, zgodnie oczywiście z wymogami państwowymi. Ma to oczywiście przełożenie na lepszej jakości wykonanie takiego zadania. 

Przyczyna decentralizacji jest również taka, że mamy do czynienia z wyodrębnianiem się organów lub też instytucji, które nie podlegają władzy centralnej np. stowarzyszenia itp.

Decentralizacja władzy publicznej polega na pewnego rodzaju przeniesieniu uprawnień, zgodnie z art.15 Konstytucji RP, która taką możliwość reguluje w następujący sposób:

Art. 15.

1.Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.

2.Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

(źródło – sejm.gov.pl)

Przykładów decentralizacji władzy jest mnóstwo m.in. reforma służby zdrowia, wprowadzenie kasy chorych, powołanie samorządów terytorialnych itd. 

Decentralizacja, w której udział biorą samorządy polega oczywiście na tym, że zgodnie z ustawą takie organy muszą realizować politykę jednolitości państwowej, co oczywiście wiąże się z tym, że mimo wolnej ręki samorządy nie mogą wykraczać poza swoje uprawnienia, które nadane zostały przez władzę centralną. Wszystkie decyzje samorządów i gmin musza być zgodne z prawem. 

W Polsce proces decentralizacji trwa nadal, oznacza, że pewne organy dostają coraz większe uprawnienia i coraz więcej mogą realizować na tzw. własną rękę. Istnieje oczywiście granica takiej decentralizacji, którą hamuje art. 1 Konstytucji RP, który mówi, że Polska jest dobrem wszystkich obywateli. Tak więc samodzielność organów typu samorząd jest oczywiście względna, mimo rozszerzających się uprawnień wciąż pozostają pod ścisłą kontrolą władzy odgórnej. 

Przykłady decentralizacji można zauważyć na każdym szczeblu – rolnictwo, służba zdrowia, transport itd.