Polityka appeasmentu - definicja, charakterystyka, skutki

Przyjmując pewien stopień uproszczenia, można założyć, że tragiczna dla ludzkości druga wojna światowa była możliwa do uniknięcia przy zdecydowanej, twardej i bezkompromisowej postawie ówczesnych mocarstw zachodnich, jak Francja czy Anglia. Ciężko bowiem przypuszczać, iż Hitler, mając świadomość natychmiastowej riposty militarnej państw sprzymierzonych, zdecydowałby się zuchwale wkroczyć zbrojnie do Polski w dniu 1. września 1939 roku. W przedwojennych realiach, o sprzeciwie mocarstw zachodnich wobec agresywnej doktryny III Rzeszy nie było mowy, ze względu na specyficzny rodzaj strategii politycznej, jaką przyjęły w odpowiedzi na kolejne roszczenia Hitlera. Taka polityka, polegająca w dużej mierze na daleko posuniętych ustępstwach wobec III Rzeszy oraz dążeniu do załagodzenie za wszelką cenę międzynarodowych prowokowanych przezeń konfliktów nosi w historiografii nazwę appeasementu.

Twórcą oraz głównym zwolennikiem ideologii appeasementu był  urzędujący od maja 1937 roku, premier brytyjski Neville Chamberlain. Tym śladem otwarcie podążył jego francuski kolega, Eduard Deladier. Dzięki ugodowemu nastawieniu tej brytyjsko-francuskiej koalicji, Hitler nie miał żadnych skrupułów, ani obaw, przed kolejnymi agresjami na państwa sąsiadujące z III Rzeszą. Pierwszym oczywistym przejawem realizowania założeń polityki appeasementu był rok 1936, w którym Hitler, wbrew postanowieniom traktatu wersalskiego, zarządził ponowną militaryzację Nadrenii na pograniczu niemiecko-francuskim. Ten krok godził w powersalski ład, a nie spotkał się z żadną reakcją państw zachodnich, podobnie zresztą jak przeprowadzony przez III Rzeszę tzw. Anschluss Austrii, czyli wcielenie terytorium państwa austriackiego do III Rzeszy. Swoistym apogeum bierności koalicji była konferencja mocarstw w Monachium w 1938 roku, na której po wspólnych obradach niemiecko-włosko-brytyjsko-francuskich podjęto decyzję o zaakceptowaniu przez opinię międzynarodową aktu agresji niemieckiej na Czechosłowację i wcielenie do Rzeszy Kraju Sudetów. W ten sposób Hitler zrealizował większość elementów swojego planu tzw. powiększania przestrzeni życiowej Niemców, bez jakiejkolwiek formy sprzeciwu ze strony - teoretycznie wciąż silniejszej militarnie i politycznie - koalicji brytyjsko-francuskiej, działającej według założeń polityki appeasementu.

Ostateczną kompromitacją polityki przyjętej przez mocarstwa zachodnie wobec III Rzeszy była tzw. dziwna wojna (choć w tym kontekście sam fakt rozpoczęcia wojny był zasadniczą porażką koalicji), czyli całkowity brak zdecydowanych działań ofensywnych wynikających z wcześniejszych układów sojuszniczych, wobec agresji niemieckiej na Polskę we wrześniu roku 1939. Będące we względnej gotowości bojowej armie zachodnich mocarstw nie zdecydowały się zaatakować granicy z Niemcami, umożliwiając im bezproblemową inwazję na Polskę.

Polityka appeasementu zakończyła się więc spektakularną klęską dyplomatyczną, a w dalszych miesiącach nawet militarną. W Londynie za jej kres uważa się dojście do władzy nastawionego zdecydowanie antyniemiecko, zdeterminowanego do podjęcia działań, premiera Winstona Churchilla - w maju 1940 roku.