Osoba prawna - definicja, opis, przykłady

Osoba prawna to jeden z podstawowych podmiotów stosunków cywilno-prawnych, osobą prawną, zgodnie z art. 33. Kodeksu Cywilnego, jest Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym osobowość prawna została przyznana na mocy dodatkowych przepisów. Osobowość prawną przyznaną dodatkowymi przepisami mają m.in. różnego rodzaju firmy, zarówno spółki akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i przedsiębiorstwa państwowe, także różnego rodzaju fundusze czy spółdzielnie. Co więcej, osobami prawnymi może być także partia polityczna, związek zawodowy, stowarzyszenie, kościół, także jednostki badawczo-rozwojowe i inne. Do osób prawnych nie zalicza się szkół, jednostek wojskowych, urzędów, spółek cywilnych, wspólnot mieszkaniowych.

Warto dodać, że Kodeks Cywilny dosłownie wymienia tylko jedną osobę prawną - Skarb Państwa, natomiast funkcjonowanie i istnienie pozostałych osób prawnych jest zawarte w odpowiednich ustawach, np. Prawo o szkolnictwie wyższym, prawo spółdzielcze, Kodeks spółek handlowych itp. 

Osoby prawne posiadają pełną zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (także zdolności procesowe i sądowe). Prowadzą one swoją działalność zgodnie z własnym prawem wewnętrznym - statutem i przez wybrane przez siebie organy. W momencie zawarcia umowy przez organ reprezentujący osobę prawną - powstałe wówczas oświadczenie woli dotyczy osoby prawnej. Należy podkreślić, że powstanie danej osoby prawnej jest szczegółowo normowane prawem, dlatego nie można tworzyć form osób prawnych, których nie wymienia ustawa. Dana jednostka uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do jej do odpowiedniego rejestru (najczęściej Krajowy Rejestr Sądowy).

W literaturze przedmiotu wyróżnia się trzy systemy, w jakich przyznaje się osobowość prawną. Po pierwsze - jest to system koncesyjny, który powstanie osobowości prawnej uzależnia od otrzymania koncesji (zezwolenia władzy). Współcześnie system ten właściwie nie występuje. Drugim systemem jest system rejestracyjny. Polega on na tym, że w ustawie określa się główne warunki, jakie musi spełnić podmiot by mógł otrzymać on osobowość prawną. Od systemu koncesyjnego odróżnia go konieczność spełnienia przesłanek, a nie otrzymania specjalnego zezwolenia władzy. Ostatnim wyróżnianym systemem jest system ustawowy, w którym w ustawie powoływana jest pewna instytucja, mająca z założenia osobowość prawną.