Oświadczenie woli - definicja, opis, znaczenie, rodzaje

Oświadczenie woli oznacza chęć danego człowieka do wywołania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Zgodnie z art. 60. Kodeksu cywilnego oświadczeniem woli jest każde ujawnienie woli w sposób dostateczny - może być to zrobione w formie ustnej, pisemnej, współcześnie także elektronicznej. Warto zaznaczyć, że art. 65. Kodeksu wskazuje, że w każdym przypadku należy odczytywać oświadczenie woli niekoniecznie wyłącznie w sposób dosłowny, ale z uwzględnieniem okoliczności, zasad życia społecznego, a w przypadku umów - także motywacje i cele stron.

Akt oświadczenia woli nie jest jedynie zachowaniem człowieka - jest on bardziej złożonym procesem, na który składają się m.in. motywacje autora, pobudki, kwestie psychologiczne, rola okoliczności zewnętrznych, także oczywiście samo uzewnętrznienie, wyrażenie własnej woli. 

Dla ważności oświadczenia woli konieczne jest spełnienie trzech podstawowych warunków. Po pierwsze, oświadczenie musi być swobodne, co oznacza, że nie powstało ono w wyniku zastosowania przymusu fizycznego. Po drugie - musi być zrozumiałe, czyli po przeczytaniu/usłyszeniu oświadczenia możliwe jest ustalenie konkretnej woli autora. Po trzecie, oświadczenie woli musi być także składane na poważnie (na serio) - dana osoba musi mieć rzeczywisty zamiar wywołania/zmiany/ustania określonych stosunków prawnych.

Jak wspomniano, oświadczenie woli niesie określone skutki prawne. W ostatnich latach dużą popularność uzyskało oświadczenie woli dotyczące pośmiertnego wykorzystania organów wewnętrznych dla ratowania życia i zdrowia innych ludzi. Oświadczenie woli w tej sprawie noszone przy sobie, w sytuacji gwałtownej śmierci umożliwi szybkie działanie odpowiednim służbom w kwestii możliwości wykorzystania tkanek i organów do przeszczepów. Brak takiego oświadczenia powoduje, że o możliwości wykorzystania organów decyduje rodzina, co przedłuża cały proces i zmniejsza tym samym jego ewentualną skuteczność.

Innymi przykładami oświadczeń woli może być oświadczenie woli nabycia nieruchomości, przeniesienia własności, oświadczenie wyrażające zgodę na przeprowadzenie zabiegu medycznego.

Z pojęciem oświadczenia woli nierozerwalnie związana jest kwestia wad oświadczeń woli. Są one pewnymi cechami, stanami psychiki autora oświadczenia woli, które mogą spowodować brak prawnej ważności danego oświadczenia. Warto zaznaczyć, że przy analizowaniu potencjalnych wad oświadczenia woli bierze się pod uwagę także interesy adresatów oświadczenia woli. Przykładami wad oświadczeń woli jest wymuszenie oświadczenia woli pod wpływem groźby, błąd osoby składającej oświadczenie (błędna ocena rzeczywistej sytuacji) i inne.