Prezydent a parlament - relacje między nimi, funkcje i uprawnienia organów - porównanie

Jedną z najważniejszych zasad funkcjonujących w krajach demokratycznych jest podział władzy – wyróżnia się władzę wykonawczą, sądowniczą i ustawodawczą. Władze te są niezależne, należy jednak zaznaczyć, że w pewien sposób ich działalność jest ze sobą powiązana.

Analizując wzajemne relacje i uprawnienia prezydenta i sejmu i senatu, trzeba pamiętać, że oba te organy reprezentują inny rodzaj władzy – prezydent władzę wykonawczą, natomiast sejm – władzę ustawodawczą.

Jeśli chodzi o kompetencje sejmu wobec prezydenta, to są one niewielkie, ponieważ prezydent jest w Polsce organem wybieranym w wyborach bezpośrednich i powszechnych, co wzmacnia jego rolę w państwie. Sejm wpływa szczególnie na drugi człon władzy wykonawczej, czyli rząd – sprowadza się to do kontrolowania polityki prowadzonej przez rząd oraz możliwości uchwalenia dla niego wotum nieufności, które skutkuje dymisją premiera (i wtedy całego rządu) lub poszczególnego ministra.

Prezydent posiada większe uprawnienia w stosunku do sejmu. Zgodnie z artykułem 144. Konstytucji RP, który wymienia prerogatywy prezydenckie, prezydent może: zarządzać wybory do Sejmu i Senatu, zwoływać pierwsze posiedzenia obu izb, może także (w przypadkach ściśle określonych w konstytucji) skracać kadencję sejmu. Prezydent może także zwracać się z orędziem zarówno do pojedynczej izby parlamentu, jak i do Zgromadzenia Narodowego (posiedzenia obu izb).

Ważnymi kompetencjami prezydenta w zakresie władzy ustawodawczej jest z pewnością prawo inicjatywy ustawodawczej. Proces ustawodawczy przebiega oczywiście w niższej izbie parlamentu, prezydent może jednak zgłosić swój projekt ustawy (czyli wziąć udział w początku procesu legislacyjnego), co więcej – prezydent uczestniczy także zawsze w końcowym etapie tego procesu – podpisuje uchwalone ustawy. Pojawia się tutaj bardzo istotna kompetencja prezydenta, może on bowiem podpisać daną ustawę lub skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego (instytucji badającej zgodność zapisu ustaw z Konstytucją). Jest to przejawem kontroli prac parlamentu i wpływa na wydłużenie procesu legislacyjnego (zmusza także parlament do dalszej pracy nad ustawą w momencie, gdy Trybunał wykryje uchybienia prawne ustawy).

Nie występując do Trybunału Konstytucyjnego, prezydent może także zwrócić daną ustawę do sejmu wraz z umotywowanym wnioskiem zawierającym konieczność jej poprawienia.