Prezydent - władza sądownicza. Relacje między nimi, funkcje i uprawnienia prezydenta

W współczesnych państwach demokratycznych jedną z bardzo istotnych zasad ustrojowych jest trójpodział władzy. Wyróżnia się władzę ustawodawczą, władzę wykonawczą i władzę sądowniczą. Między wymienionymi władzami dochodzi do różnego rodzaju relacji, z założenia jednak władze te są od siebie funkcjonalnie i osobowo rozdzielone.

Sądy i sędziowie są niezawiśli i niezależni, władza wykonawcza (na przykładzie prezydenta) posiada jednak pewne kompetencje w stosunku do władzy sądowniczej.

Pierwszą kompetencją prezydenta w aspekcie władzy sądowniczej jest jedna z prerogatyw prezydenckich, czyli możliwość udzielenia prezydenckiego prawa łaski (art. 139: „Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu”). Prezydenckie prawo łaski polega na tym, że w wyniku aktywności prezydenta dochodzi do całkowitego lub częściowego uwolnienia osoby skazanej od skutków karnych ciążących na niej za popełnione przestępstwo. Nie chodzi tutaj jednak o podważanie wyroków sądów dotyczących winy podejrzanego, ale o ewentualną weryfikację dolegliwości kary. Prezydent, podejmując decyzję o ułaskawieniu, konsultuje się z pracownikami więzienia, sądem, który wydał wyrok oraz z prokuraturą.

Inną ważną kompetencją prezydenta dotyczącą sądownictwa jest, również będące prerogatywą prezydenta, powoływanie sędziów, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz powoływanie prezesów Sądu Najwyższego (art. 183.: „Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego”) oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Należy wspomnieć także o odwrotnej relacji na linii władza sądownicza-prezydent. Prezydent jako głowa państwa wybierana w wyborach powszechnych i bezpośrednich nie ponosi odpowiedzialności politycznej (za swoją działalność polityczną) przed parlamentem. Prezydent może być pociągnięty jedynie do odpowiedzialności konstytucyjnej (za złamanie postanowień Konstytucji RP lub ustaw). Organem, który sądzi prezydenta w takim przypadku, jest specjalnie powoływany organ władzy sądowniczej nazywany Trybunałem Stanu – jego prezesem jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.