Partie chadeckie - definicja, charakterystyka, przykłady

Chrześcijańska demokracja, popularnie zwana chadecją, to ruch ideowy i społeczno-polityczny wywodzący się z zasad etycznych chrześcijaństwa i społecznej nauki Kościoła. Zapoczątkowany został w II połowie XIX w., a jego rozwój datuje się na pierwsze lata po II wojnie światowej. Swoim zasięgiem objął partie polityczne i inne organizacje działające głównie w Europie i Ameryce Łacińskiej. Podstawę dla programu chrześcijańskiej demokracji stanowiły społeczne encykliki papieskie: Leona XIII Rerum novarum (1891), Graves de communi (1901) i Piusa XI Quadragesimo anno (1931). Program społeczny chadecji powstał i kształtował się w opozycji do socjalistycznego kolektywizmu i liberalnego indywidualizmu. 

Chadecja uznaje własność prywatną za naturalne prawo. Opowiada się za ograniczonym interwencjonizmem państwowym. W odniesieniu do państwa głosi zasadę pomocniczości, decentralizacji władzy i autonomii regionalnej. Akceptuje rozdział Kościoła od państwa. Popiera ustrój demokratyczny oraz jest przeciwna autorytaryzmowi i totalitaryzmowi. Stanowi ruch polityczny centrowy, dystansujący się od skrajnych stanowisk prawicy i lewicy. 

W polityce międzynarodowej opowiada się za ideą integracji europejskiej. Przywódcy chadeccy (przykładowo R. Schuman) byli inicjatorami powołania EWG. Ruch chrześcijańsko-demokratyczny zapoczątkowało utworzenie w krajach zachodniej Europy pod koniec XIX i na początku XX w. wielu partii politycznych o charakterze chadeckim. Po II wojnie światowej w krajach Europy Zachodniej ruch chrześcijańsko-demokratyczny rozwinął się w formie stronnictw politycznych, związków zawodowych i organizacji środowiskowych. Natomiast w państwach bloku sowieckiego chadecja została pozbawiona możliwości działania jako niezależna siła polityczna. 

Chrześcijańska Demokracja w Polsce (ChD) zawiązała się na początku XX wieku. Jej czlonkowie pochodzili z chrześcijańskich związków zawodowych, stowarzyszeń robotniczych i rzemieślniczych. Działała od 1902 roku pod różnymi nazwami. Po przemianach ustrojowych w 1989 roku powstawały różne partie odwołujące się do tradycji ChD oraz reaktywowano działalność Stronnictwa Pracy. W latach 1997-2001 większość środowisk chadeckich wchodziło w skład Akcji Wyborczej Solidarność, a po jej dezintegracji w roku 2000 współtworzyły Prawo i Sprawiedliwość.