Wojna francusko-pruska (1870) - przyczyny, przebieg, skutki

Wojna z Francją była elementem polityki Otto von Bismarcka, mającej na celu zjednoczenie Niemiec pod przewodnictwem Prus (w roku 1866 zostały zjednoczone państewka północnoniemieckie, pozostawało jednak wciąż południe). W roku 1870 udało mu się doprowadzić do zbrojnego konfliktu, a konsekwentna taktyka sprawiły, że to Francja wypowiedziała Prusom wojnę.

Za pretekst posłużyła sprawa księcia Leopolda Hohenzollerna, przedstawionego jako kandydata na nieobsadzony wówczas tron hiszpański. Przeciwko kandydaturze zaprotestowała ostro Francja, wysuwając wobec króla Prus, Wilhelma I, postulat, aby ten spowodował, ze Leopold odrzuci możliwość przyjęcia hiszpańskiej korony. Tak też się stało. Wilhelm I, przebywający w Ems, przyjął francuskiego posła i uzyskano od Leopolda obietnicę, że nie będzie ubiegał się o tron Hiszpanii. Francji to jednak nie wystarczyło i zażądano pisemnej gwarancji królewskiej. Żądanie to oburzyło władców europejskich, a dla Wilhelma byłoby dość upokarzające. Zdecydował się zatem, że nie przyjmie już francuskiego dyplomaty. Swoją decyzję wyjaśnił w tajnej depeszy Bismarckowi. Ten jednak dokonał w niej istotnych zmian - takich, aby przyjęła formę obraźliwą dla Francji, a następnie sprawił, że przestała być tajna, tzn. wyjawiona została opinii publicznej. 19 lipca 1870 roku Francja wypowiedziała Prusom wojnę. Było to bardzo istotne, gdyż w oczach Europy to nie Prusy były agresorem. Sprzyjało to również budzeniu patriotyzmu państw niemieckich, co się udało w pełni i za Prusami opowiedziało się południe Niemiec.

Francja pozostała osamotniona, nie miała wsparcia żadnego z mocarstw. Prusy zapewniły sobie neutralność Anglii, Rosja pamiętała ich postawę podczas powstania styczniowego (konwencja Alvenslebena, ale także postawa Bismarcka, który ostrzegał państwa europejskie przed udzielaniem wsparcia dla powstańców), natomiast Włochy liczyły na klęskę Francji, gdyż ta popierała Państwo Kościelne, a tylko ono stało na drodze w zjednoczeniu Włoch. Także Austria nie wystąpiła przeciwko Prusom, chociaż okazja wydawała się jak najlepsza do wzięcia odwetu za rok 1866, w którym to Austria doznała zupełnej porażki w wojnie z Prusami i przestała odgrywać istotną rolę wśród państewek niemieckich. Łagodne warunki pokojowe, które wówczas Bismarck narzucił Austrii (i to wbrew politykom pruskim) okazały się jak najbardziej zasadne, bowiem w roku 1870 procentowały. Dodatkowo Austria miała świadomość potęgi armii pruskiej.

Głównodowodzącym armią pruską był feldmarszałek Helmut von Moltke, natomiast wojskami francuskimi kierował Napoleon III. Decydujące starcie rozegrało się pod Sedanem, gdzie Francuzi złożyli kapitulację (2 września), a do niewoli został wzięty Napoleon III. Upokorzenie Francji zostało przypieczętowane 27 października, kiedy to marszałek Bazaine poddał twierdzę Metz armii pruskiej. Nie był to jednak koniec znieważania Francji. 18 stycznia 1871 roku dokonało się zjednoczenie Niemiec. Akt ogłoszony został w Sali Lustrzanej, w pałacu wersalskim, a Wilhelm I przyjął koronę cesarza niemieckiego.

Pokój został podpisany we Frankfurcie nad Menem, 10 maja 1871 roku. Prusy otrzymywały Alzacje i Lotaryngię wraz z Metz, a Paryż miał zapłacić ogromną kontrybucję (5 mld franków w złocie); do czasu zapłaty wojska pruskie miały pozostać w północnych oraz wschodnich fortach francuskich. Aby przypieczętować upokorzenie zażądano możliwości defilady wojsk pruskich. Defilada ograniczyła się do Pół Elizejskich (chciano wkroczyć do Paryża), ale wywołała oburzenie Francuzów.

Bismarck osiągnął cel i spektakularnym zwycięstwem nad Francją wzbudził falę entuzjazmu w kraju. Naród niemiecki jednoczył się w tym entuzjazmie, popadając w samozachwyt. W roku 1871 Otto von Bismarck osiągnął wszystko - Niemcy były zjednoczone, a Francja na kolanach. Pod koniec swych rządów miał jednak obserwować, jak Francja się odradza i powstaje koalicja antyniemiecka.