Powstania chłopskie w XIV wieku - przyczyny, przebieg, skutki

W XIV nastąpił rozwój gospodarki pieniężnej, która umocniła władzę magnacką kosztem sytuacji chłopstwa. W momencie kiedy rosło znaczenie pieniądza, rosły również pieniężne obciążenia chłopów. Kościół i państwo czerpało w ten sposób zyski.

Taki obrót spraw zmusił chłopów do zbiegostwa, czyli ucieczki spod władzy pana. Z tego powodu król węgierski Zygmunt przyznał chłopom prawo do swobody przenoszenia się, co miało ograniczyć zbiegostwo. Uciskani i umęczeni chłopi znaleźli wsparcie w ruchu husyckim, ponieważ frakcja husytów - taborytów walczyła z kościołem, ale również głosiła reformę radykalną w społeczeństwie. W latach 1437-1438 r. miało miejsce wielkie powstanie chłopskie w Siedmiogrodzie, stanowiące wyraz niezadowolenia z uciskania chłopstwa i ich warunków życia.

Inaczej sprawa wyglądała w Rumunii. Rumuni, zwani Wołochami, żyli w XIV w. w około 300 miejscowościach na terenie Siedmiogrodu, Byli hodowcami, pasterzami i nie byli obciążeni przez państwo tak bardzo jak chłopi węgierscy, składali jedynie daninę z owiec i trzody chlewnej (tzw. pięćdziesięcina). Dopiero w XIV w. ogromna część rumuńskich chłopów spadła do roli pańszczyźnianych, ale wciąż nie podlegała ani kościelnym, ani świeckim obszarnikom węgierskim. Swoje obciążenia chłopi rumuńscy spłacali komendantom zamków, a komendanci rekrutowali się spośród Rumunów.

W XIV w. bunty chłopstwa były na porządku dziennym, ponieważ wielu chłopów nie potrafiło się pogodzić z sytuacją narzuconą przez właścicieli ziemskich, a nie regulowaną przez żadne przywileje. Wiek XIV uchodzi zresztą za najbardziej burzliwy w dziejach średniowiecznej Europy. Cechował go upadek gospodarczy, plaga epidemii i chorób. Kryzys dotknął chłopów najmocniej, a dodatkowo feudałowie próbowali rekompensować sobie straty ich kosztem. Z tej przyczyny m.in. w 1358 r. wybuchło powstanie we Francji zwane żakerią. Zostało ono szybko stłumione, ale niewątpliwie można dostrzec racje buntujących się chłopów.

Podobne powstanie miało miejsce w Anglii w roku 1381. Przyczyną była wojna stuletnia. Wydatki na nią były duże i ogłoszono pobór pogłownego, czyli daniny, którą miał zapłacić każdy powyżej 15 roku zycia. Zubożali chłopi nie mieli takich nakładów finansowych. Ostre represje wobec niechętnie płacacych doprowadziły do buntu, na czele którego stał Wat Tyler i John Balle. Chłopi zaczęli rabować zamki i posiadłości feudalne. Do chłopstwa przyłączył się angielski plebs i biedota, nastał okres ostrych zamieszek w Londynie, w wyniku których król zdecydował się na pewne ustępstwa. Podczas rokowań zamordowano jednak Wata Tylera, a pozbawiona przywódcy rebelia została krwawo stłumiona.