Hanza – powstanie i charakterystyka

W epoce średniowiecza Morze Bałtyckie stało się akwenem, na którym ścierały się niemieckie, polskie oraz skandynawskie interesy handlowe. Początkowo – zwłaszcza w przypadku kupców niemieckich – przynależność narodowa była jednym z głównych kryteriów dobierania partnerów oraz kierowania ostrza walki ekonomicznej. Jedna z czasem ważniejszymi niż etniczne stały się względy czysto ekonomiczne i praktyczne, co objawiało się we współpracy kupców z terenów Cesarstwa ze Skandynawami, Bałtami czy Słowianami.

W pierwszym okresie ekspansji handlowej Niemców na wybrzeża Morza Bałtyckiego powstało wiele różnorodnych faktorii i punktów handlowych, które prowadziły w ich imieniu interesy z lokalną ludnością. Następnie miała miejsce pewna stabilizacja, kiedy to powoli wykształcały się poszczególne więzy i zależności handlowe, które w końcu doprowadziły do powstania swoistego monopolu niemieckich miast nadmorskich w handlu z terenami skandynawskimi oraz z Rusią.

W ten sposób powstała w połowie XIII wieku niezależna, luźna organizacja kupiecka zrzeszająca wszystkie, zainteresowane utrzymaniem ówczesnego stanu posiadania na wodach Bałtyku oraz Morza Północnego, miasta i państewka północnoniemieckie, która przyjęła nazwę Hanza Niemiecka (niem. hansa – grupa). Jej głównym zadaniem było rozwiązywanie wewnętrznych problemów w obrębie powstałego związku, prowadzenie spójnej polityki wobec podmiotów nienależących do związku oraz strzeżenie swojego monopolu na handel ze wschodem.

Na czele Hanzy stanęła Lubeka – wówczas największy port północnoniemiecki, który z czasem uzyskał status wolnego miasta cesarskiego, skutecznie odpierający zakusy potężniejszych sąsiadów dążących do przejęcia nad nim kontroli. Hanza, oprócz działań czysto handlowych, stała się także realną siła polityczną oraz wojskową, bowiem dzięki swojemu majątkowi była w stanie zarządzać podejmowanymi w jej strefie wpływów decyzjami międzynarodowymi oraz w razie potrzeby wynająć armię zaciężną, porównywalną z tymi, które wystawiały na zasadzie pospolitego ruszenia suwerenne monarchie. W swoim szczytowym okresie rozwoju, Hanza zrzeszała ponad 160 miast, których przedstawiciele cyklicznie zjeżdżali się na wspólne posiedzenia, podczas których ustalali główne kierunki związkowej polityki (tzw. Hansetage) oraz dyskutowali na temat naglących spraw bieżących.

Kres dominującej na północy kontynentu pozycji Hanzy Niemieckiej związany był z okresem odkryć geograficznych, kiedy to powstały nowe, niezależne od Hanzy, a przynoszące o wiele większe dochody, szlaki handlowe z Europy do Ameryki i Indii. Ostatni zjazd delegatów związkowych miał miejsce w roku 1669.