Karta Atlantycka - postanowienia i znaczenie

Kartą Atlantycką nazwano dokument podpisany dnia 14 sierpnia 1941 roku przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta oraz premiera Wielkiej Brytanii - Winstona Churchilla. Nazwa aktu związana jest z faktem, że został on podpisany na brytyjskim pancerniku Prince of Wales, który kotwiczył w tym czasie na Oceanie Atlantyckim. Karta składała się z ośmiu punktów, które miały wskazać jaką polityką będą kierowali się sygnatariusze dokumentu.

W punkcie pierwszym oba państwa zobowiązywały się, że nie będą starały się powiększać swych terytoriów tym samym porzucając politykę ekspansji poza granice. Drugi ustęp podkreślał, że nie ani USA, ani Wielka Brytania nie pozwolą na zmianę terytoriów innych państw bez zgody tychże. Akapit trzeci traktował o formach rządów i także stwierdzał, że nikt nie ma prawa narzucać nikomu ustroju, oraz że każde państwo, które straciło suwerenność powinno ją odzyskać. Oprócz tego, w kolejnym punkcie, ustalono wolność handlu oraz dostęp do surowców dla każdego kraju, bez względu na fakt, po której stronie konfliktu się opowiedział. Wszystkie te cztery punkty brzmiały utopijnie, zatem nie było zaskoczeniem, że żadne z nich tak naprawdę nigdy nie weszły w życie. Pozostałe punkty dotyczyły współpracy gospodarczej, wolności żeglugi na morzach i oceanach. Wyrażano także nadzieję, że pokój ustanowiony po wojnie będzie trwałym i łamany przez żadne narody. Ostatni punkt stwierdzał, że państwa w ogóle powinny wyrzec się stosowania przemocy, a tym samy należy powołać organizację, która w tym celu pomogłaby zrealizować ów plan. Dało to podwaliny pod powstanie, w późniejszym czasie, Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Jak widać pomysły przedstawione w Karcie Atlantyckiej, były opisane bardzo ogólnikowo oraz miały neutralny wydźwięk. Związane to było zapewne z faktem, że Stany Zjednoczone nie brały jeszcze udziału w II wojnie światowej, nastąpiło to dopiero po 7 grudnia 1941 roku. Warto także podkreślić, że ogłoszony dokument nie był ratyfikowany przez parlamenty obu państw, była to zatem zwykła nie wiążąca deklaracja.

Mimo to, wszystkie punkty były sformułowane na tyle uniwersalnie, że 24 września 1941 roku swoje poparcie dla celów wyznaczonych w Karcie wyraziło kolejnych 9 państw, które należały do koalicji antyhitlerowskiej. W tym Polska oraz ZSRR, które wymusiło jednak uznanie za ważne granice z czerwca 1941, na co reszta państw sprzymierzonych przystała, jako że sowiecka Rosja była ważnym sojusznikiem. W późniejszym czasie coraz więcej państw wyraziło swe poparcie ideom wyznaczonym z 14 sierpnia.

Karta Atlantycka była istotnym dokumentem, który wpłynął na dalsze losy wojny oraz na kształtowanie ładu po II wojnie światowej. Jest także ważny dlatego, że właśnie do niego odwoływano się podczas powstawania nowej instytucji - ONZ, która miała strzec ładu na świecie.