Polskie ugrupowania socjalistyczne, narodowe, i ludowe wobec idei niepodległości Polski na przełomie XIX i XX wieku

Powstałe na przełomie wieków XIX i XX w Polsce partie prezentujące nowoczesne opcje polityczne nie były zgodne co do kwestii niepodległości. Nie rzadko zdarzało się, iż przedkładały one interesy własnej orientacji ponad interes narodowy. Warto zatem przyjrzeć się programom partii socjalistycznych, narodowych i ludowych właśnie pod tym kątem.

Powstanie ruchu socjalistycznego na ziemiach polskich było skutkiem wejścia na drogę kapitalizmu i uprzemysłowienia. Pierwszą partią powołaną w reakcji na dramatyczne warunki ludności robotniczej na ziemiach polskich, była Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia „Proletariat”. Powstała ona w roku 1882 z inicjatywy Ludwika Waryńskiego. Pionierzy polskiego socjalizmu ewidentnie dystansowali się od kwestii niepodległościowych, gdyż te nie zostały nawet poruszone w ich programie. Skupiono się jedynie na rewolucji proletariackiej, która doprowadzić miała do powstania państwa socjalistycznego. Zupełnie inaczej sytuacja wyglądała w projekcie Polskiej Partii Socjalistycznej założonej na zjeździe paryskim w 1892 roku. Organizacja Stanisława Mendelsona, Bolesława Limanowskiego i Feliksa Perla kładła nacisk na walkę o niepodległość pod przewodnictwem robotników. Liczono, że może się to stać w momencie konfliktu...