Rola miast w średniowieczu - gospodarka, kultura, nauka

Już od czasów starożytnych miasta pełniły w świecie ludzi bardzo ważną rolę. To w nich kształtowała się wielka polityka, kultura, sztuka. Wystarczy tylko wspomnieć, że greckie polis, czyli państwa-miasta, stanowiły najważniejsze centra w swoim regionie. Dlaczego miałoby być inaczej w średniowiecznej Europie? Być może zmieniły się stosunki społeczne, powstał feudalizm, system wasalny, jednak nie mogło to wpłynąć wydatnie na sam kształt roli miast w cywilizacji ludzkiej. Choć z pewnością miasta średniowieczne były słabsze niż starożytne.

Wraz z odradzaniem się handlu, który nieco podupadł wraz z upadkiem starożytności, na szlakach handlowych powstawały nowe miasta. Początkowo były one własnością panów feudalnych, jednak z czasem, wraz z bogaceniem się ludności miejskiej, wykupywała ona własność miejską od pana i usamodzielniała się, w przyszłości zdobywając sobie różne prawa. By zabezpieczyć owe prawa, zarówno kupcy, jak i rzemieślnicy skupiali się w zrzeszeniach, które miały ustanawiać normy dla swoich zawodów, ale i pilnować jakości pracy, nauczać nowych, młodych ludzi. Były to cechy, jeśli chodzi o rzemieślników, oraz gildie, w stosunku do kupców. Interesy miast miały również zabezpieczyć takie prawa jak przymus drogowy, czy też prawo składu. To pierwsze polegało na obowiązku przewożenie towarów określoną drogą, co zmuszało kupców do przemierzania szlaków poprzez kolejne, określone miasta. Z kolei prawo składu wymuszało na kupcach wystawianie swoich towarów na sprzedaż w trakcie postoju w danym mieście. W ten oto sposób ukształtowały się stosunki gospodarcze i prawne w średniowiecznych miastach, które zapewniały im liczne zyski.

Wraz ze wzrostem bogactwa, ale i znaczenia samego handlu, rosło znaczenie i rola pieniądza, który biło wielu władców. To z kolei pozwalało na wzrost znaczenia banków, które zajmowały się wymianą waluty na obowiązującą w danym mieście oraz wystawianiem weksli, które można było realizować w innych miastach. To znacznie ułatwiało handel.

Rozwój miast wraz z ich bogaceniem się nie mógł przejść obojętnie obok innych dziedzin. Wraz ze wzrostem majętności mieszczan, rosły ich ambicje oświatowe i kulturowe. Coraz chętniej wysyłano ludzi do szkół i uniwersytetów, przy czym w owej dziedzinie dominował Kościół, który posiadał mnóstwo szkół parafialnych. Kościół narzucił sobie rolę katechizacji wiernych. W ten oto sposób średniowiecze na nowo odkrywało i zachwycało się dziełami starożytnych myślicieli - choćby Arystotelesa, czy Hipokratesa, ale i zarazem powstawały nowe dzieła, nowe prądy i kierunki umysłowe myślicieli wyrosłych w duchu średniowiecza - np. św. Augustyn.

Zmiany w wykształceniu społeczeństwa wpływały również na zmiany w postrzeganiu świata poprzez sztukę. W miastach średniowiecznych rozwijano szeroko pojętą sztukę oraz architekturę. Wówczas to proste, surowe i skromne romańskie budowle przerodziły się w finezyjne, bogato zdobione budowle o charakterze gotyckim. Te ostatnie zachwycają do dziś swym kunsztem i pięknem.

Mimo, iż średniowieczne miasta europejskie nie miały tak wielkiej siły jak starożytne greckie miasta-państwa (polis), jednak nie znaczy to, że oddały one zupełnie pole do popisu osiedlom wiejskim. Przecież to nadal w miastach kształtowała się gospodarka, kultura, sztuka i nauka. To w nich powstawały nowe prądy umysłowe i ścierały się stare. To nadal miasta pełniły rolę najważniejszej areny przemian społecznych.