Johann Wolfgang von Goethe „Faust” - opracowanie utworu

Pierwowzorem postaci Fausta z utworu Goethego miała być rzeczywista postać czarodzieja i alchemika, żyjącego w XV wieku. Dwie odmienne wersje podają jego imię jako Johann bądź Georg. Postać ta była niewątpliwie bardzo kontrowersyjna – alchemik znany był ze swoich sztuczek, za pomocą których naciągał ludzi na pieniądze; wierzono także, że Faust zawarł pakt z diabłem, który po jego śmierci osobiście przybył po duszę czarownika.

Faust Goethego jest przedstawiony jako wielki uczony, który w ciągu swego życia zdobył całą wiedzę, jaka tylko mogła być dostępna rodzajowi ludzkiemu. Znudzony swą egzystencją, początkowo zamierzał popełnić samobójstwo, lecz jego wola życia jest zbyt silna. Wobec tego faktu, Faust pokładł nadzieję na poznanie „czegoś więcej” w czarnej magii, która wydawała mu się pociągająca i świeża. Zawarł więc przymierze z diabłem, który w zamian za jego duszę miał udostępnić mu odpowiedzi na wiele dręczących go pytań oraz pozwolić zakosztować mu rzeczy niedostępne zwykle ludziom. Zgodnie z paktem, diabeł miał przyjść po duszę uczonego w momencie, gdy ten pozna pełnię szczęścia i zawoła: „Trwaj, chwilo, jesteś piękna!”. Bohater jednak – przede wszystkim pod wpływem dobrej Małgorzaty – oddaje się służbie bliźnim; po wielu perypetiach wypowiada umówioną, „magiczną” formułę lecz czyni to przekonany, iż wszystko odbywa się dla dobra innych, w imię społeczeństwa. W ten sposób pakt z Mefistofelesem zostaje rozwiązany, a Faust zostaje zabrany do nieba. Również, jak można przypuszczać, za wstawiennictwem Małgorzaty.

Faust jest wielkim indywidualistą, zbuntowanym geniuszem, który rozumie własną wielkość, lecz który przez tę wielkość właśnie nie potrafi zaznać szczęścia. Jest uczonym, któremu ogrom zdobytej wiedzy przysparza tylko trudności, ponieważ im więcej wie, tym mocniej zdaje sobie sprawę ze swej faktycznej niewiedzy. Człowiek jest według niego istotą bardzo ograniczoną, która ze względu na swoją kondycję nie jest w stanie poznać prawdy absolutnej – a właśnie do poznania takiej prawdy Faust nieustannie aspiruje.

Goethe przedstawia w swym dziele proces ewolucji duchowej i emocjonalnej bohatera – w miarę rozwoju akcji Faust zaczyna dostrzegać inne aniżeli nauka wymiary życia, które okazują się wystarczającym środkiem do uzyskania jego pełni. Kiedy postanawia skoncentrować się na pracy dla dobra ogółu, jego marazm zmienia się w chęć czynu. Można zatem uznać, iż jego przemiana duchowa ratuje go przed wiecznym potępieniem.