Monolog Gustwa - znaczenie monologu Gustawa-Pustelnika - „Dziady”

Monolog jest formą wypowiedzi jednego podmiotu, w którym to wyraża on swoje przeżycia, myśli, uczucia, dzieli się nimi ze swoimi odbiorcami. Takim właśnie przykładem monologu jest przemowa Gustawa-Pustelnika w IV części „Dziadów” Adama Mickiewicza. Jego chaotyczna wypowiedź dotyczy nieszczęśliwej miłości, przez którą został zgubiony dla świata żywych, nie potrafi już zaznać wewnętrznego spokoju.

Monolog Gustawa-Pustelnika, który skierowany jest do Księdza, pozwala nam na scharakteryzowanie tej postaci, jak również na poznanie historii jego nieszczęśliwego uczucia, którym obdarzył niewłaściwą kobietę. Pomimo tego, że ta niezmiernie smutna, ale jakże ciekawa opowieść, jest bardzo bezładna, wyrywkowa, niezachowany jest w niej ciąg przyczynowo-skutkowy zdarzeń, możemy bez problemu odtworzyć ją i poukładać w logiczną całość.

Bohatera poznajemy jako osobę, która przeżywa wewnętrzne rozterki, jest załamana i nie wierzy już w sens prawdziwych uczuć. Dzieje się tak z powodu nieszczęśliwej miłości do Maryli, które wywołało u niego ogromne rozżalenie, z tego właśnie powodu traktuje ją jako osobę zmarłą. Dodatkowo jego rozgoryczenie jest tak duże, że w swym monologu postanawia  piętnować ją za takie zachowanie, wyraża to słowami „Kobieto! puchu marny! ty wietrzna istoto!/ Postaci twojej zazdroszczą anieli,/ A duszę gorszą masz, gorszą niżeli!/ Przebóg! tak ciebie oślepiło złoto!”.

Bohater bardzo często w swej rozmowie z Księdzem przerywa mu, nie daje dokończyć zaczętej myśli, przez takie postępowanie jawi się on nam jako indywidualistą, osoba niezależna w swych poglądach, która potrzebuje dużej swobody nie tylko w kwestii konkretnych czynów, ale przede wszystkim – emocjonalnej, by mogła na swój sposób przeżywać wszelkie miłosne uniesienia i porażki. Poprzez sposób jego wypowiadania się, urywanie zdań, niedokańczanie przemyśleń, opowiadanie o przeżywanych sytuacjach z wielką ekspresją, dostrzegamy, jak wielkie jest jego wewnętrzne rozdarcie, jak mocno przeżywa on otaczającą rzeczywistość. Chwilami można odnieść wrażenie, iż jest on jedynym bohaterem IV części „Dziadów”, czyli że – innymi słowy – utwór ten jest monodramatem.

W monologu tym Gustaw-Pustelnik jawi nam się jako romantyczny kochanek, który odrzuca wszelkie racjonalne argumenty i jak przystało na prawdziwego romantyka w swoim postępowaniu kieruje się wyłącznie sercem, własnymi uczuciami, choćby przeczuwał, że jego czyny mogą doprowadzić do tragedii.

Monolog ten jest też swego rodzaju manifestem światopoglądowym bohatera. Jak zostało wspomniane, jego słowa wskazują na to, że kieruje się on wyłącznie żarem swoich uczuć, stając w widocznej opozycji do wartości, jakim hołduje Ksiądz. Na przykładzie tym Adam Mickiewicz obrazuje poniekąd, stale obecny wtedy wśród humanistów, spór klasyków z romantykami – spór dotyczący tego, czy należy kierować się rozumem, tak jak robili to klasycy, czy też odrzucać wszelkie racjonalne argumenty i postrzegać otaczający świat przez pryzmat swoich uczuć, subiektywnych doznań – to pogląd głoszony przez romantyków. Gustaw-Pustelnik w wypowiadanym monologu prezentuje sposób myślenia typowy dla romantyków, gdzie odczuwanie uczuć, wiara i intuicja, są najważniejszymi sposobami wchodzenia w interakcję ze światem.

Podsumowując, uważam, iż dzięki monologowi, jaki wygłosił Gustaw-Pustelnik, możemy w bardziej dogłębny sposób poznać tę postać, dowiedzieć się o jego wewnętrznych rozterkach, o tym, czym kierował się w swoich wyborach, o jego światopoglądzie. Dzięki niemu poznajemy również pogmatwaną historię nieszczęśliwej miłości bohatera, jego uczuć skierowanych do niewłaściwej kobiety. Gustaw-Pustelnik stanowi w końcu najlepszy w polskiej literaturze okresu romantyzmu odpowiednik osobowy Wertera, słynnego bohatera Goethego.Mo