Postawa narodu polskiego wobec najazdów Szwedów - omów temat w oparciu o utwór Henryka Sienkiewicza „Potop”

Henryk Sienkiewicz, pisząc powieść „ku pokrzepieniu serc”, w pierwszej kolejności skupił się na opisaniu reakcji narodu polskiego na tragedię i wojnę, jaka go spotkała. Autor szczególnie zwrócił uwagę na rolę najbiedniejszych grup społecznych, czyli mieszczan i chłopów, ponieważ to właśnie oni okazali się być najodważniejsi, i do końca walczyli o niepodległość i wolność ojczyzny. Dzięki bohaterstwu zwykłych ludzi oraz ich partyzanckiej walce, udało się wycofać wojska szwedzkie z terenów Polski.

Postawę narodu polskiego podczas najazdów wojsk szwedzkich autor podzielił na dwa etapy. Pierwszy, totalny upadek i rezygnacja Polaków, którzy porzucili wszelkie zasady moralne, dopuścili się zdrady i wycofali się z walki o wolność Rzeczypospolitej:

„Jeśli li na świecie taki drugi kraj, gdzieżby tyle nieładu i swawoli dopatrzeć można (…) Któryby w świecie naród nieprzyjacielowi do zwojowania własnej ziemi pomógł? Który tak by króla opuścił…Jeno szaleni, swawolni, źli i przedajni te ziemię zamieszkują”.

Natomiast drugi etap to odrodzenie się idei narodowowyzwoleńczej w społeczeństwie polskim.

Sienkiewicz w powieści ostro skrytykował postawę magnatów podczas najazdu Szwedów. Przedstawiciele wyższych warstw społecznych bardziej troszczyli się o własne majątki, niż o dobro ojczyzny. Janusz Radziwiłł nie sprzedał swoich dóbr, by mieć pieniądze na walkę z wrogiem. Szlachta, wiedząc, że Polska jest na straconej pozycji, wchodziła w sojusze ze Szwedami. Natomiast ci, którzy zostali, byli przerażeni i uciekali od jakichkolwiek obowiązków lub podjęcia walki.

Sytuacją, która odebrała nadzieję na wygraną żołnierzom i walczącemu ludowi, była ucieczka króla Jana Kazimierza na Śląsk. Odejście przywódcy odebrało im sens dalszej walki. Pospolite ruszenia zaczęły się poddawać, a Szwedzi sukcesywnie podbijali kolejne miejscowości, dochodząc do Krakowa.

Przełomowym momentem dla wszystkich Polaków była obrona klasztoru na Jasnej Górze, miejsca dla nich świętego. Szwedzi chcieli złamać morale katolików, uderzyć w ich najsłabszy punkt. Polacy nie walczyli już tylko w obronie ojczyzny, ale także w obronie religii. Szlachta przeżyła wewnętrzną metamorfozę i rozpoczęła walkę o niepodległość. Polacy na nowo zyskali utracony wcześniej zapał i siły. Z pomocą Boga i Maryi, naród polski pokonał wojska szwedzkie na Jasnej Górze.

Po wygranej, Polacy z nową wiarą w zwycięstwo ruszyli do walki z wojskami szwedzkimi. Dzięki współpracy całego narodu wojna polsko-szwedzka zakończyła się zwycięstwem dla strony polskiej.

Sienkiewicz opisał w „Potopie” liczne bitwy i niepowodzenia, chcąc pokazać, że mimo klęski naród polski walczył bohatersko. Zilustrował Polaków jako ludzi walecznych i pokonujących wszelkie przeciwności losu.