Karol Monteskiusz - trójpodział władzy. Historia, charakterystyka

Trójpodział władzy to jedna z fundamentalnych zasad ustroju współczesnych państw, w których obowiązuje demokracja. Jak sama nazwa wskazuje, dzieli on obszary funkcjonowania władzy w państwie, rozdziela bowiem trzy filary władzy na niezależne sfery. Władza sprawowana w obrębie danego filaru nie jest reprezentowana przez te same jednostki, każda ma inny skład osobowy oraz rządzi się odrębnymi zasadami. System oparty na trójpodziale władzy stanowi obecnie przykład najczęściej występującego na świecie.

Zasada trójpodziału władzy została wprowadzona w epoce oświecenia przez francuskiego filozofa i teoretyka politycznego, Karola Monteskiusza. Uważał on, iż rozdzielenie władzy stanowi najlepszą ochronę przed ustrojem opartym na despotycznej władzy jednostki. Jako zagorzały przeciwnik absolutyzmu, głośno opowiadał się za koniecznością rozdziału najważniejszej władzy. Zgodnie z założeniami doktryny, władza dzieliła się na władzę wykonawczą, którą współcześnie z reguły reprezentuje parlament. Do jego zadań należy tworzenie przepisów prawnych i ustaw, mających na celu regulację stanu prawnego w danym państwie. Władza ustawodawcza bezpośrednio oddziałuje na społeczeństwo i jest przez nie kształtowana. W parlamencie zasiadają przedstawiciele wybrani w wolnych wyborach przez obywateli, którzy reprezentują ich interesy i potrzeby poprzez ustanawianie prawa mającego zapewnić dostatni byt jednostkom, nie pozbawiając ich jednocześnie ich praw i wolności.

Władza wykonawcza jest skupiona w rękach króla lub prezydenta i rządu, których nadrzędnym celem jest wprowadzanie w życie ustaw. Trzeci filar, czyli sądownictwo, powinien być niezależny, niezawisły, nieograniczony niczym oprócz ustanowionego prawa. Prawo do sprawiedliwego osądu należne jest każdej jednostce w państwie, nie ma możliwości wprowadzenia jakiegokolwiek dodatkowego kryterium.

Wszystkie trzy sfery władzy są równorzędne, ale działają niezależnie od siebie w zakresie politycznym. Ponadto powinny jednocześnie kontrolować się pod względem legalności swych działań, a także oddziaływać na siebie nawzajem. Z założenia skupienie całej władzy w osobie króla bądź prezydenta może prowadzić do katastrofalnych nadużyć. Konieczne jest rozdzielenie tych sfer, aby kraj mógł poprawnie oraz sprawnie funkcjonować, bez ograniczania wolności obywatelskich oraz prawa równości.

W Polsce obowiązuje zasada trójpodziału władzy. Pomimo jego wyraźnej obecności, istnieją takie instytucje oraz organy władzy państwowej, których nie można zaliczyć do któregoś z trzech filarów. Przykładowo, organy takie jak NIK, Rzecznik Praw Dziecka lub tez Rzecznik Praw Obywatela nie są członkami żadnej z trzech grup władzy. Zasada trójpodziału jest zapisana w konstytucji, która jednocześnie gwarantuje równoważność każdej z nich. Władzę ustawodawcza sprawuje sejm i senat, wykonawczą – prezydent wraz z rządem, natomiast władzę sądownicza sądy i trybunały.

W Polsce zasada rozdzielenia władzy została wprowadzona w Konstytucji 3 maja, potem na zmianę była przyjmowana i odrzucana przez poszczególne ustawy zasadnicze. Finalnie, w 1997 roku, została uznana za jedną z podstawowych zasad rządzących państwem polskim.