Władza - władza demokratyczna. Definicja, opis, przykłady

Władza demokratyczna, demokracja (gr. demos - „lud”; kratos - „władza”) - ludowładztwo, władza ludu. System rządów, w którym władza jest sprawowana przez ogół obywateli, mających prawo udziału w życiu politycznym i wpływu na decyzje państwowe - bezpośrednio lub pośrednio, poprzez wybranych przez siebie przedstawicieli. Źródłem władzy w takim państwie jest naród i sprawowana jest ona zgodnie z ustalonymi przez społeczeństwo zasadami. 

Kolebką demokracji jest starożytna Grecja. Sam termin ukuty został prawdopodobnie przez greckich sofistów, upowszechniony natomiast przez Demokryta z Abdery, a następnie Platona i Arystotelesa. To w starożytnych Atenach, w V w. p.n.e., na gruncie reform przeprowadzonych przez Solona (594 r. p.n.e.), powstały zręby tego ustroju. Każdy obywatel mógł wypowiedzieć swoje zdanie na forum Zgromadzenia Ludowego, Radę, która zajmowała się zarządzaniem państwem, wybierano drogą losowania, większość zaś urzędów obsadzano w wyniku wyborów. Władze demokratyczną sprawowano też w pewnym okresie w republikańskim Rzymie. Elementy demokratyczne obecne były w ustroju niektórych średniowiecznych miast, np. we włoskich republikach miejskich, a następnie w epoce Odrodzenia np. w Anglii. Demokracja przyjęła się także w Polsce, w dobie złotej wolności szlacheckiej (XV-XVI w.), kiedy suwerenem był stan szlachecki, sprawujący rządy poprzez sejmiki i sejm, korzystający z wielu uprawnień, z przywilejów i swobód politycznych. Dalszy rozwój demokracji na świcie, zapoczątkowały powstanie stanów Zjednoczonych i rewolucja francuska. Powstały wówczas pierwsze konstytucje, reformowano prawo wyborcze i w ten sposób, kształtował się współczesny model demokracji. 

W zależności od okoliczności i historycznych uwarunkowań, zmianie ulegały wyznaczniki władzy demokratycznej. W klasycznym ujęciu teorii demokracji liberalnej, którą sformułowali John Locke i John Stuart Mill, nacisk położony został na umożliwienie kandydowania do władz przez wszystkich obywateli i wybór tych władz w drodze wolnych, uczciwie przeprowadzonych wyborów. Obowiązywać miały rządy prawa u jawność jego stanowienia, przestrzeganie praw człowieka (wolności głoszenia swoich poglądów, zrzeszania się, wolności od dyskryminacji klasowej). 

Obecnie, mimo istnienia licznych wyjątków, wzorzec demokracji jest powszechnie akceptowany. Kryteria, wg których ocenia się stopień demokratyzacji danego kraju, są następujące: możność uczestniczenia w polityce, bez ograniczeń, przez wszystkich; możność kandydowania i wybierania kandydatów na stanowiska publiczne; suwerenność narodu, czyli władza zbiorowości społecznej żyjące w granicach danego państwa; uznanie wyborów za główne źródło prawomocności władzy i ustalenie cyklicznego ich przeprowadzania dla potwierdzenia legitymacji władzy; poszanowanie zasady reprezentacji, czyli delegowania uprawnień na obieralnych przedstawicieli, wskazanych przez obywateli w wyborach powszechnych; możność zrzeszania się w partie polityczne; odpowiedzialność rządzących przed rządzonymi, sprawowana za pomocą specjalnych instytucji kontroli władzy; wolności przekonań i wypowiedzi; instytucjonalnej ochronie praw człowieka, podziale władz, polegającym na wzajemnej kontroli przez ośrodki władzy i możliwość istnienia zorganizowanej opozycji politycznej. 

Demokracja jest zatem oparta na suwerenności ludu lub narodu, który określa się jako jedyny podmiot władzy państwowej sprawowanej bezpośrednio (demokracja bezpośrednia - taki jej typ występuje w większości państw określanych mianem demokratycznych) lub przez przedstawicieli (demokracja pośrednia - choć w nieco ograniczonym zakresie, występuje np. w Szwajcarii).