Dekolonizacja - przyczyny i skutki dekolonizacji na świecie

Dekolonizacja to proces nadawania niepodległości krajom pozostającym pod panowaniem innego państwa. Przez wieki, od wypraw Krzysztofa Kolumba aż po połowę XX wieku, europejskie potęgi władały większością terytoriów na całej Ziemi. Oczywiście czerpano z tego przede wszystkim zysk – wykorzystywano zarówno złoża surowców naturalnych, jak i lokalną ludność. Właśnie wyzysk i maksymalizacja zysków były celem posiadania kolonii. Niektóre imperia kolonialne, jak choć Wielka Brytania, starały się chociaż w niewielkim stopniu wpłynąć na rozwój państwa, które mają pod swoją „opieką” – starano się rozwijać przemysł, wydobycie surowców, ale także budowano szkoły, uczono tubylców podstaw demokracji, by mogli oni zarządzać danym krajem (oczywiście pod komendę Imperium). Inną polityką kolonialną był czysty wyzysk, który stosowała między innymi Francja – jeśli starano się rozwijać cokolwiek w kolonii, miało to na celu jedną z dwóch rzeczy: albo służyło poprawie warunków życia kolonialistów, albo zwiększało wydobycie surowców naturalnych.

Taką sytuację można było obserwować przede wszystkim w Afryce, gdyż ludność amerykańska dość szybko zaczęła żyć własnym życiem, z kolei sytuacja w Azji nie miała aż tak wyzyskowego charakteru. Dopiero w XX wieku sytuacja kolonialna zaczęła ulegać zmianie. Jako podstawową przyczynę dekolonizacji najczęściej podaje się „pojawienie się myśli niepodległościowej wśród krajów kolonialnych”. Owszem, jest to ważne, jednak bez przyzwolenia ze strony imperium, niewiele znaczy. Ważniejsze zatem stają się takie przyczyny jak: wyczerpanie mocarstw europejskich wojną (jedynie nieliczne kraje uzyskały wolność wcześniej – Liberia 1847, RPA 1910, Irak 1932) – potęgi kolonialne miały świadomość, że nie są w stanie zapobiegać ewentualnym buntom, ponieważ wiele sił oraz pieniędzy stracili na wojnie. Ponadto, ciągle rozwijające się media, zaczęły dociekać sytuacji w państwach kolonialnych, zatem trudniej było kamuflować trudne warunki, w jakich żyje ludność tubylcza. Kolejnym z powodów był brak opłacalności – wydobywane surowce zaczęły przynosić mniejsze dochody, podczas gdy samo wydobycie było droższe, a także –  wydatki na kolonie znacznie się zwiększyły na skutek rosnącej świadomości społecznej. Również ONZ odegrał w procesie dekolonizacji dość znaczącą rolę – przedstawiciele organizacji, zaczęli domagać się równego traktowania tubylców oraz poprawy ich warunków życiowych.

Dekolonizacja, która powstała na skutek wyżej wymienionych czynników, to proces nadawania państwom podległym niepodległości. Nie jest to jednak tak proste, jak się może wydawać. Skutki dekolonizacji są odczuwane do dziś. Dawne kolonie (głównie afrykańskie) borykają się z głodem, nędzą, chorobami, wojnami domowymi. Pojawia się więc pytanie, czy na pewno było to dobre rozwiązanie? Trzeba pamiętać, że warunki w koloniach były trudne dla mieszkańców, ale niektóre z nich (głównie brytyjskie, zarządzane inaczej – patrz wyżej), były państwami bogatymi. Natomiast dziś kraje afrykańskie należą do najbiedniejszych na świecie. Jak to możliwe? Jest to przede wszystkim kwestia rządów. Kolonie, pozostawione bez opieki, trafiły w ręce dyktatorów, których celem było przede wszystkim zdobycie pieniędzy dla nich samych. Wielu z nich odpowiada za zbrodnie przeciwko ludzkości. By zrealizować swoje cele, byli w stanie poświęcić wiele istnień (nie wspominając wojen, podczas których dochodziło do ludobójstwa). Większość zysków, które państwo zdobywało z wydobycia surowców, trafiała do prywatnych kieszeni zarządzających zamiast do skarbca.

Sytuacja dopiero teraz, w XXI wieku, zaczyna się normować. Wojny domowe, będące skutkiem wyznaczenia w czasach kolonializmu granic, które nie uwzględniały podziałów etnicznych, zdarzają się coraz rzadziej. Większość dyktatur została obalona, a władza trafiła w ręce demokratycznie wybranych przywódców, jednak wszystkie te zmiany, zachodzą bardzo powoli. Tworzenie struktur państwa oraz „uczenie się” demokracji to proces, który w Afryce trwa od około pięćdziesięciu lat, podczas gdy większość państw europejskich może mówić o dwustu. Należy więc dać czas krajom postkolonialnym, bo być może potrzeba go bardziej niż pomocy humanitarnej.