Represje polityczne, gospodarcze i społeczno-kulturalne caratu po powstaniu listopadowym

Kiedy okazało się, że powstanie listopadowe nie jest w stanie stawić czoła zaborcom Rzeczypospolitej i wreszcie po długich, ciężkich i zaciętych walkach upadło 21 października 1831 roku, niemal pewnym było, że Polacy poniosą konsekwencję swojego zbrojnego wystąpienia. Konsekwencje te miały mieć wielowymiarowy charakter - zarówno społeczny, kulturalny jak i polityczny.

Wraz z upadkiem wspomnianego powstania narodowego car Mikołaj I zdecydował się na zlikwidowanie Konstytucji (która przed powstaniem i tak nie była przez carat przestrzegana) i zastąpił ją Statutem Organicznym, który jednak pozostawiał w ramach ustroju Radę Administracyjną oraz Radę Stanu. Jednocześnie ów Statut Organiczny oferował Polakom ograniczoną nietykalność osobistą.

Za swoją niesubordynację wobec cara Polacy musieli zapłacić jednak wyższą cenę niż tylko utrata Konstytucji. Wszak Królestwo Polskie traciło także: rząd, sejm oraz armię. Zgodnie z decyzjami popowstaniowymi Królestwo Polskie stawało się „nierozdzielną częścią Rosji”, co mogło odbierać Polakom wszelkie nadzieje na autonomię, która gwarantowała im w miarę wolne i swobodne życie w ramach swojej ojczyzny. Namiestnikiem Królestwa Polskiego został z nadania cara feldmarszałek Iwan Paskiewicz.

Nową walutą Polski został rubel, który wprowadzono zamiast dotychczasowych złotówek. Nie zapomniano również o uderzeniu w Polską gospodarkę poprzez oclenie towarów przewożonych z terenu Królestwa Polskiego na tereny Rosji - wynosiły one nawet do 16%! Tymczasem towary rosyjskie przewożone w drugą stronę były obłożone bardzo niskim cłem. To wydatnie wpływało na słaby rozwój, czy wręcz degradację polskiej gospodarki. Tak skonstruowana granica celna działała aż do roku 1851. Nie zapomniano także o chłopstwie, które oczynszowano. Stało się to powodem do mocnego zróżnicowania wsi, wszak ci, których nie było stać na opłatę wprowadzonego czynszu, tracili swoje gospodarstwa, by następnie powiększyć miejski plebs. W wyniku działań caratu mocno podupadł przemysł włókienniczy i tekstylny w Łodzi oraz w Żyrardowie.

Car postanowił jeszcze bardziej uprzykrzyć życie Polakom wprowadzając stan wyjątkowy (który miał trwać aż do roku 1914), a także zarządzając sądy wojskowe wobec wszelkich przestępstw o charakterze politycznym. Powstańcom odebrano także majątki, które następnie przekazano do Rosji. Wiele szlacheckich rodzin wywożono w całości wgłąb Rosji, bądź w co najlepszym przypadku odbierano im szlachectwo za walkę o niepodległą ojczyznę i obronę polskości.

Represje nie ominęły także instytucji takich jak kościoły czy szkoły. Zgodnie z zarządzeniem wydano zdecydowaną walkę Kościołowi rzymskokatolickiemu, zlikwidowano przy tym praktycznie wszystkie klasztory, podjęto się także znacznej redukcji działających szkół zakonnych. Przedsięwzięto likwidację Towarzystwa Przyjaciół Nauk, zamknięto także uczelnie wyższe, takie jak Uniwersytet Warszawski oraz Uniwersytet Wileński (co zmuszało polską młodzież do studiowania na uczelniach rosyjskich).