Senior i wasal - wzajemne więzi

Podział górnych warstw społeczeństwa średniowiecznego na seniorów i wasali zarysował się już za czasów Kazimierza Wielkiego, a okres wojen i anarchii politycznych wieków IX i X jedynie utrwalił tego typu relacje. Aby współpraca odbywała się z korzyścią dla obydwu stron, każda z nich posiadał swe obowiązki.

Senior oddawał swemu wasalowi majątek ziemski, ale czasami również dzielił się z nim łupami oraz pieniędzmi. Ponadto wasal oraz cała jego rodzina otoczona byłą ochroną seniora. Ludzie zwierzchnika czuwali nad synami aż do ich pełnoletniości oraz córkami – do momentu ich zamążpójścia. Otrzymywanie stałego dochodu było cechą wyróżniającą wasala, spośród całego pospólstwa, które nie posiadało tego typu przywilejów.

Jednocześnie przysięga wierności zobowiązywała wasala do służby na rzecz seniora. Polegała ona na udzielaniu rady, wsparcia militarnego oraz ewentualnej pomocy pieniężnej. W rzeczywistości seniorom zależało głównie na tym, aby poddany stawiał się do walki zbrojnej, szczególnie w momencie, gdy włości były w niebezpieczeństwie.

Często zdarzało się, że więzi wasalne były tak silne, iż zastępowały one nawet więzi krwi. Syn rycerza wychowywał się na dworze seniora ojca. Senior również aprobował zawierane związki małżeńskie swych wasali. Wszystko to powodowało, że bunt przeciwko panu traktowany był jako poważne wykroczenie i  przez to surowo karany.

Stopień zakorzenienia się tego typu relacji zależny był jednak w dużym stopniu od kultury danej ludności. Tam bowiem, gdzie istniały tradycyjne więzi sąsiedzkie i rodzinne, jak np. w Skandynawii i pośród Słowian, stosunki wasalne nie decydowały równie mocno o relacjach wzajemnych.

Rozbudowa sieci więzi wasalnych miała również swoje wady. W sytuacji, w której jeden człowiek był wasalem wielu seniorów i sprawował pieczę nad wieloma lennami problematyczna stawała się wierność i gdy dochodziło do konfliktów między seniorami, wasal nierzadko wyrzekał się jednego z nich. Równocześnie funkcjonował zasada „wasal mojego wasala nie jest moim wasalem”. Zatem w razie konfliktów na wyższych szczeblach wasal zobowiązany był stać zawsze po stronie swojego bezpośredniego zwierzchnika, nawet jeśli występował on przeciwko władzy królewskiej.

System wasalny na kolejnym etapie swego rozwoju spowodował zamykanie się górnych warstw społecznych, z których wykształciła się szlachta.