Kultura hellenistyczna - charakterystyki, znaczenie, filozofia, osiągnięcia

W IV wieku p.n.e. król macedoński Filip II, a później jego następca Aleksander Wielki, rozpoczął podbój greckich polis, a z czasem i dużo szerszego świata sięgając po władzę w Egipcie, Persji, Afganistanie czy nawet próbując podbić Indie. Rozważając kwestię kultury hellenistycznej najistotniejsze jest jednak to, iż greckie państwa-miasta niejednokrotnie dobrowolnie oddawały się pod władzę Filipa II, który obchodził się z nimi nader łaskawie, pozostawiając im sporą samodzielność.

Podobieństwo między Macedończykami z Grekami potęguje fakt, że syn Filipa II był wychowankiem samego Arystotelesa, stąd też uważał się on za Greka i spadkobiercę greckich ideałów oraz bohaterów. Jednakże w przeciwieństwie do swojego ojca, Aleksander Wielki nie wykazywał się wyrozumiałością dla podległych sobie polis i często odnosił się do nich z pozycji despoty.

Po nagłej i niespodziewanej śmierci Aleksandra Wielkiego, mającego wówczas zaledwie 33 lata, jego wodzowie postanowili podzielić między siebie władzę nad rozległym imperium. Rozczłonkowanie przyczyniło się do wybuchu wielu lokalnych wojen o dominację na tym terenie, co w III wieku p.n.e. spowodowało utrwalenie się podziału imperium na trzy monarchie, tj. na Grecję, Syrię oraz Egipt. Powstało też kilka mniejszych państewek, jednakże nie miały one większego znaczenia. Ponieważ większość z tych królestw posiadało wspólne atrybuty, jak choćby język, religię czy ogólnie pojętą kulturę, czuły one pewną więź między sobą. Dlatego też określa się je wspólnym mianownikiem państw hellenistycznych.

Na terenie Imperium Macedońskiego mieszały się wpływy różnych kultur – greckiej, perskiej, egipskiej – wzajemnie oddziaływały one na siebie i tworzyły nową formę kulturową zawierającą elementy każdej z pomniejszych kultur, z przewagą pierwiastków greckich. Centra tej kultury znajdowały się w stolicach poszczególnych państw hellenistycznych i stąd rozprzestrzeniały się na dalsze ziemie. I tak np. wzorem monarchów wschodnich, ale i Aleksandra Wielkiego, władcy tych państw otaczali samych siebie boską czcią wierząc, że w ten sposób zbudują sobie odwieczną chwałę i pamięć w potomnych.

W jednym z takich ośrodków w egipskiej Aleksandrii, władcy zafundowali muzeum, czyli tzw. „Dom Muz”, w którym naukowcy mogli poświęcać się badaniom. Do ich dyspozycji oddano bogatą w zbiory bibliotekę oraz obserwatorium astronomiczne, ale i ogród botaniczny, zoologiczny czy wreszcie różne specjalistyczne pracownie. W innym ośrodku – Pergamonie, który ze względu na problemy z dostępem do papirusu zaczęto pisać książki na pergaminie, czyli odpowiednio wyprawionej skórze zwierzęcej. Nie ustępowały im Ateny, w których nadal wspaniale rozwijała się filozofia, ani też Antiochia, na terenie której powstały wiele wspaniałych dzieł architektonicznych.

Całe to zainteresowanie nauką i sztuką wydatnie wpłynęło na ich rozwój. Najlepiej rozwijała się matematyka, w której duży wkład miał Euklides opracowując różnego rodzaju twierdzenia geometryczne czy też Archimedes pracujący nad wzorami na objętość brył. Wydatnie przyczynił się on do rozwoju fizyki, która to pozwoliła konstruować mu ciekawe machiny. Do przodu parła również geografia, w której to Eratostenes wprowadził pojęcie siatki geograficznej, dzieląc ziemię na równoleżniki i południki, jako pierwszy w historii obliczył obwód ziemi, a niejaki Arystarch z Samos twierdził, iż to słońce znajduje się w centrum układu słonecznego i to ziemia krąży wokół niego (niestety nie mógł on tego wówczas udowodnić).

Kultura i filozofia hellenistyczna były mieszankami różnych kultur. Posiłkowały się one dorobkiem Egiptu, Persji, a przede wszystkim Grecji, która stanowiła dla nich pewien bardzo ważny odnośnik. Stała się ona kulturą międzynarodową, wynosząc język na piedestał języka ludzi wykształconych, nauki, handlu oraz dyplomacji.