Na stronie używamy cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę na ich wykorzystywanie. Szczegóły znajdziesz w Polityce Prywatności.
unikalne i sprawdzone wypracowania

Polska literatura wojenna i obozowa - ogólna charakterystyka

Pierwszego września 1939 roku granice Polski przekroczyły wojska nazistowskie pod wodzą Adolfa Hitlera, zaś w siedemnaście dni później kraj został zaatakowany z drugiej strony przez wojska sowieckie, które złamały w ten sposób pakt o nieagresji. Straszliwy kataklizm, jakim okazała się II wojna światowa, zakończył epokę modernistycznych dyskusji nad wizją artysty i jego miejscem w społeczeństwie, rozpoczynając czas rozmyślań nad godnością istoty ludzkiej w świecie, w którym wszelkie osiągnięcia kultury i cywilizacji przestają mieć znaczenie.

W kontrolowanej przez okupantów Polsce wszelkie instytucje związane z literaturą, kulturą i sztuką zostały zdelegalizowane. Zamknięto wydawnictwa, szkoły i uczelnie wyższe, wydając zakaz publikacji jakichkolwiek wypowiedzi polskiego środowiska intelektualnego, a nawet organizowania spotkań i dyskusji. Życie kulturalne zostało wobec tego przeniesione do podziemia, w którym organizowano tajne uniwersytety oraz wydawano w niewielkich nakładach utwory beletrystyczne i publicystyczne artystów bądź to walczących na wojennym froncie, bądź nadsyłających rękopisy z gett i kolejnych obozów masowej zagłady.

Powstająca w tych miejscach poezja miała przeważnie charakter okolicznościowy, stanowiąc artystyczny wyraz grozy i okrucieństwa, którego świadkami stało się pokolenie młodych twórców urodzonych w okolicach 1920 roku. Nazwano ich później pokoleniem kolumbów, ich odkrywanie dorosłości połączyło się bowiem z odkryciem nowego świata, w którym wartości kierujące życiem ich rodziców i dziadków przestały mieć znaczenie. Przyświecało im poczucie katastrofizmu związane z obserwowanym każdego dnia procesem szargania ludzkiej godności w warunkach najprawdziwszej rzezi, w jaką przekształciła się wojna. Najwybitniejszymi przedstawicielami tego pokolenia poetów byli Tadeusz Gajcy, Miron Białoszewski, Tadeusz Różewicz, przede wszystkim zaś Krzysztof Kamil Baczyński, w którego twórczości temat wojny został zestawiony z motywem rozdzielenia i tęsknoty z najukochańszymi istotami – matką i żoną – co nadało jej jeszcze bardziej poruszającego charakteru.

W prozie tamtego okresu przeważały gatunki zbliżone swoją stylistyką do formy pamiętnika lub reportażu. Za największe osiągnięcie literackie tego typu uznaje się zbiór opowiadań Tadeusza Borowskiego „Pożegnanie z Marią”, które we wstrząsający sposób obrazowało sposób funkcjonowania obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Dachau. W podobnej konwencji były także utrzymane „Medaliony” Zofii Nałkowskiej, tu jednak – w odróżnieniu od utworów Borowskiego – pewną rolę odegrał czynnik fikcyjny (literacki). Znakomitym dokumentem tamtych czasów i wydarzeń jest również wywiad-rzeka z lekarzem żydowskiego pochodzenia, więźniem warszawskiego getta – Markiem Edelmanem, który Hanna Krall wydała pod znamiennym tytułem „Zdążyć przed Panem Bogiem”. Do traumatycznych wspomnień z czasów wojny powrócił też po latach Miron Białoszewski, którego „Pamiętnik z powstania warszawskiego” ukazał się dopiero pod koniec lat 60-tych.

Ogromną popularnością cieszyła się również powieść Aleksandra Kamińskiego zatytułowana „Kamienie na szaniec”, stanowiąca wierną relację operacji przeprowadzonej przez oddziały Armii Krajowej i Szarych Szeregów. Weszła ona do kanonu lektur szkolnych nie tylko ze względu na wysoką wartość artystyczną i historyczną, ale również dla uzmysłowienia współczesnej młodzieży, że w latach 40-tych XX wieku swoje życie za naszą wolność oddawali ludzie w ich wieku.

Czasy powojenne zaowocowały również literaturą stanowiącą pewnego rodzaju rozliczenie hekatomby, jaka spotkała środkową Europę. Do literatury wojny i okupacji zalicza się wobec tego utwory napisane już z pewnego dystansu czasowego, jak choćby wspomniany „Pamiętnik z powstania warszawskiego”, czy twórczość poetów zaliczanych do pokolenia Kolumbów, którzy po wojnie zadebiutowali ponownie: Szymborskiej, Herberta, Różewicza, czy Czesława Miłosza (m.in. w sławnym wierszu „Campo di fiori”).

Podobne wypracowania do Polska literatura wojenna i obozowa - ogólna charakterystyka