Wiersze Daniela Naborowskiego - Motyw wanitatywny w twórczości Daniela Naborowskiego. Opracowanie

Daniel Naborowski, jako jeden z polskich poetów metafizycznych, chętnie podejmował w swoich utworach tematykę nietrwałości i ulotności rzeczy ziemskich. Motyw vanitas jest odwołaniem do biblijnych słów z Księgi Koheleta: „vanitas vanitatum et omnia vanitas”, czyli „marność nad marnościami i wszystko marność”. Cytat ten mówi o przemijalności wszystkich dóbr na ziemi. Skłania także do poszukiwania absolutu, który oparłby się niszczącemu wpływowi czasu. Zarówno w wersji biblijnej, jak i w filozofii barokowej ostoją tego rodzaju był Bóg - jedyna nadzieja dla zagubionego i pragnącego nieśmiertelności człowieka.

W wierszu „Marność”, jak łatwo wywnioskować z tytułu, Naborowski podejmuje tematykę nietrwałości rzeczy doczesnych. Stwierdza, że nieuniknione jest, że zawsze będą pociągać ludzi blaski świata doczesnego. Podmiot liryczny nie jest jednak przesadnie surowy w swych ocenach. Mówi:
„Miłujmy i żartujmy,
Żartujmy i miłujmy,
Lecz pobożnie, uczciwie”.

Stwierdza więc, iż wszystko jest stworzone dla ludzi, trzeba jedynie umieć rozważnie korzystać z ziemskich przyjemności. Wszelka przesada, w którąkolwiek stronę, nie przyniesie nam radości, gdyż jesteśmy ludźmi złożonymi z pierwiastka duchowego i cielesnego. Dodaje, iż we  wszelkich poczynaniach, na pierwszym miejscu powinien znajdować się Bóg. Jeśli będziemy postępować zgodnie z regułami przez Niego ustalonymi, nie musimy bać się śmierci ani tego, co po niej nastąpi.

Innym wierszem poruszającym omawianą tematykę jest „Krótkość żywota”. Utwór stanowi pesymistyczną wizję naszego życia, które upływa nadspodziewanie szybko i którego każda sekunda zbliża nas do śmierci. Naborowski uświadamia nam, że nasze życie stanowi dokładnie taki sam element wielkiego koła czasu, jak każde inne. Długość naszej egzystencji wyrażona została słowami „jedna czwarta mgnienia”. Ta hiperbolizacja ma za zadanie uświadomić nam, iż czas jest nieubłagany, a jego upływ nieodwracalny i że nasze życie w perspektywie nie trwa tak naprawdę dłużej niż chwilę. Fakt nieodwracalności czasu zwraca także uwagę na konieczność dokonywania stosownych wyborów, gdyż to, co zostało raz powiedziane czy uczynione, nie może być cofnięte.

W wierszu „Na toż” autor podejmuje podobne rozważania, jak w poprzednim utworze. Główną tezą jest przemijalność czasu i nieodwracalność tego, co się zdarzyło. Przedstawia ludzi jako „ofiary” czasu, który sukcesywnie prowadzi wszystkich do ich śmierci. W ostatnim dwuwersie w formie napomnienia sugeruje, abyśmy żyli, pamiętając o śmierci, a więc dokonywali takich wyborów, które zaowocować mogą życiem wiecznym.

Także w utworze „Cnota grunt wszystkiemu” mamy do czynienia z motywem vanitas. „Fraszka wszystko na świecie, fraszka z każdej strony!” – tak zaczyna się wiersz. Wymienione w nim bogactwa, szczęścia i tytuły, które można w życiu uzyskać, podmiot liryczny ocenia słowami: „…to wszytko mija, za nic wszytko stanie”, dodając, że wyłącznie cnota ma wartość i stanowi przepustkę do życia wiecznego. Jeśli się jej nie posiada, królestwa, złoto i tytuły nic nie znaczą, natomiast kiedy człowiek jest cnotliwy, choćby był żebrakiem, ma wszystko, czego tak naprawdę mu trzeba, aby dostać się do Raju.

Jak wynika z powyższych przykładów, Daniel Naborowski nie stronił od tematyki wanitatywnej, lecz chętnie i na wiele sposobów przedstawiał tezę o nietrwałości spraw ziemskich. Nie moralizował przy tym, ale przedstawiając sytuację człowieka, zmuszał czytelnika, by ten sam wyciągnął odpowiednie z niej wnioski.