Goethe „Król Olch” - interpretacja i analiza ballady

Ballada pt.: „Król Olch” Johanna Wolfganga Goethe odnosi się do legendy o królu Elfów, inaczej zwanego królem Olch. Akcja utworu rozgrywa się nocą. Przez las na koniu jedzie ojciec z ciężko chorym synem. Dziecko majaczy w gorączce. Pomiędzy stawami dostrzega króla Olch:

„Co tobie synku, że tak w las patrzysz?
Tam ojcze, on król olch daje znak,
Ma płaszcz, koronę i biały tren…”.

Król Olch zaprasza chłopca do swojego królestwa wabiąc go zabawą z pięknymi córkami, bogactwem i złotym szalem. Ojciec nie wierzy słowom syna. Jego zachowanie tłumaczy gorączką. Zamiast opisywanego przez chłopca króla Olch z córkami kuszącymi go swoim śpiewem i zabawą ojciec-realista zauważa jedynie poruszające się na wietrze drzewa, słyszy wyłącznie szum liści:

 „Nie bój się, mój synu,
Ja widzę to z dala.
To wierzba swe stare gałęzie rozwala”

Ojciec popędza konia. W momencie, gdy podróżni docierają do celu, chłopiec umiera - zostaje porwany przez króla Olch.

Według mitologii starogermańskiej król Olch odpowiadał za śmierć dzieci. Jego królestwem były stawy i jeziora, na brzegach których rosły olchy. Stwór kusił i porywał swoje ofiary w ciemną otchłań, gdzie żywi nie sięgali swoim umysłem. Dusza była więziona w królestwie zjawy, równocześnie stając się martwą dla świata ludzi.

W balladzie przedstawione zostały dwie koncepcje postrzegania świata: racjonalna, reprezentowana przez ojca żyjącego w świecie zmysłów, empirycznych dowodów na istnienie każdego zjawiska oraz druga koncepcja - poznania intuicyjnego, bliska sercom twórców  romantycznych, reprezentowana przez postać chłopca. Goethe, podobnie jak inni artyści okresu romantyzmu, podkreślał wagę uczuć, intuicji, marzeń oraz wyobraźni. Twierdził, iż determinują one nasz obraz siebie oraz otaczającego nas świata.

Jedną z cech charakterystycznych dla okresu romantyzmu jest wiara w istnienie poza rzeczywistością wielu fantastycznych światów - jednoczesne połączenie fikcyjnych  desygnatów z rzeczywistymi. Mogą się one wzajemnie przenikać, komunikować oraz wpływać na zachowania bohaterów. Odwołania do ludowości i starych wierzeń były często wykorzystywane przez romantycznych twórców.

Ballada „Król Olch” ma charakter manifestu. Autor zwraca czytelnikom uwagę na fakt, że synowi łatwiej jest się porozumieć z królem Olch, niż z własnym ojcem. Pojawia się konflikt pomiędzy postrzeganiem świata poprzez zmysły (postawa ojca) a irracjonalnym odbiorem rzeczywistości przez syna.

W utworze znaczną rolę odgrywa przyroda. Występowanie licznych środków stylistycznych - onomatopei („szumi las”, „szeleści olcha”), wykrzyknień („przyjdź chłopcze tu do mnie w głęboki las!”) - buduje fantastyczny i mroczny nastrój utworu. Użycie tych środków artystycznych wpłynęło na groźny, pełen lęku, strachu i tajemniczości obraz lasu. Przyroda w balladzie stanowi ważny element. Odzwierciedla uczucia dwójki bohaterów, wzmacnia emocje. Współgranie natury z akcją utworu jest jedną z charakterystycznych cech dla okresu romantyzmu.

„Król Olch” jest balladą romantyczną, ballada zaś to przykład gatunku synkretycznego. Zawiera ona w sobie elementy liryki, epiki oraz dramatu. Zastosowane przez autora lirycznych środków artystycznych (wspomniane onomatopeje, wykrzyknienia czy też liczne epitety) pozwoliły wykreować odpowiedni nastrój dla opowiadanej historii. Losy ojca i syna przedstawione są przez wszystkowiedzącego, obserwującego zdarzenie narratora.

Koniecznym elementem utworów epickich jest świat przedstawiony. Narrator zaznajamia czytelnika z miejscem oraz czasem akcji, bohaterami, ich uczuciami oraz biegiem zdarzeń. Fabuła ballady sięga do ludowych wierzeń. Utwór w znacznej mierze zbudowany jest na zasadzie dialogów, co z kolei jest cechą dramatu.

Podsumowując, „Król Olch” to konfrontacja dwóch metod postrzegania świata: za pomocą zmysłów, tego opierającego się na racjonalnych przesłankach, oraz intuicyjnego odczuwania rzeczywistości. Autor aprobatywnie odnosi się do starych wierzeń ludowych, przywołując fantastyczne, pozaziemskie istoty. Wszystko to sprawia, iż „Król Olch” jest typowym przykładem dzieła okresu romantyzmu.