Hamletyzm - postawa hamletyczna - czym jest? William Szekspir „Hamlet”

Hamletyzm to postawa wywodząca się od imienia tytułowego bohatera tragedii Szekspira. Dotyczy ona sposobu zachowania, percepcji rzeczywistości oraz ustosunkowania się do niej.

Duch ojca nakazuje Hamletowi wykrycie swojego mordercy oraz pomszczenie śmierci. Zgładzenie zabójcy ojca powinno być dla królewicza oczywistym obowiązkiem; zaniechanie tego czynu równałoby się zhańbieniu pamięci króla. Hamlet czuje potrzebę wymierzenia sprawiedliwości nie tylko ze względu na obowiązki rodowe. Od ducha ojca wie, iż ten cierpi straszne męki, gdyż podstępnie otruty, nie zdążył pojednać się z Bogiem. Wzbiera więc w nim żal i smutek z powodu cierpień ukochanego ojca.

W takiej sytuacji nie powinno być nic bardziej naturalnego, niż odpłacenie mordercy tym samym. Dla Hamleta sprawa jednak nie przedstawia się tak prosto. Zemsta jest właściwa z jednego punktu widzenia. Z innego – jest to czyn naganny moralnie i niechrześcijański. Religia nakazuje przebaczenie i powstrzymywanie się od wymierzania sprawiedliwości na własną ręką, ponieważ jedynie Bóg może sądzić swój lud.

Hamlet najpierw rozdarty jest pomiędzy chęcią wykonania czynu a niepewnością dotyczącą tożsamości mordercy. Kiedy kwestia się wyjaśnia, targają nim sprzeczne emocje związane z moralnością i słusznością samego aktu zemsty.

Młodzieniec zwleka z podjęciem jakiejkolwiek decyzji, waha się i teoretyzuje. Czyn nie jest jego domeną. Hamlet tak długo zastanawia się nad wykonaniem jakiegoś kroku, że zapętla się coraz bardziej we własnych domysłach i przypuszczeniach narażając się na niebezpieczeństwo, iż ktoś inny, w tym wypadku Klaudiusz, pierwszy zada cios. Rzeczywiście – robi to, wysyłając królewicza do Anglii i planując jego morderstwo

Wieczne niezdecydowanie nie jest jednak wynikiem tchórzostwa młodego królewicza. Posiada on niezwykle wrażliwą osobowość, która sprawia, że przeżywa on wszystko dwa razy silniej. Idealizm nie pozwala rozstać się z wpojonymi wartościami moralnymi, z drugiej strony obowiązek wobec państwa oraz własnego ojca także wydaje się Hamletowi ważny i konieczny do spełnienia.

Rozdarcie dotyczy także stosunku do matki. Hamlet kocha Gertrudę, jednak ma jej za złe, iż tak szybko ponownie wyszła za mąż. Tragedią królewicza jest to, że pragnąc widzieć świat idealnym, co krok natyka się na ludzką podłość, dwulicowość i egoizm. Rani go, że bliskie mu osoby postępują właśnie w ten sposób. Musi więc dokonywać wyborów między wiernością sobie, a więc wyznawanym zasadom moralnym, a przywiązaniem do bliskich.

Wybór jest tym trudniejszy, że świata etyki nie da się porównać ze światem uczuć. Nawet, gdyby Hamlet chciał opowiedzieć się za którąś z opcji, nie mógłby wcześniej przeprowadzić wymiernego rachunku zysków i strat. Zawiedziony postawą bliskich mu osób zastanawia się, czy sam sprosta zadaniu nałożonemu na niego przez los.

Wie, że dokonane czyny będą go określały, wybór drogi postępowania jest więc tak naprawdę wyborem tożsamości. Dla młodego, chwiejnego emocjonalnie Hamleta jest to problem najwyższej wagi. Chce sprawdzić się nie tylko w oczach tradycji i książęcych powinności, ale też wykazać przed samym sobą, iż godny jest miana królewicza, a przede wszystkim człowieka.

Podejmowane decyzje przekładają się na rozmyślania o sprawach ostatecznych i ogólnych, takich jak życie, śmierć, moralność, system wartości. Powszechnie znane „być albo nie być” jest pytaniem o kondycję natury ludzkiej targanej sprzecznymi emocjami. Rozdarty wewnętrznie Hamlet jawi się nam jako postać tragiczna.

Postawa hamletyczna stała się inspiracją dla pokoleń późniejszych pisarzy. Szczególnie chętnie motyw ten wykorzystywany był w romantyzmie. Ślady hamletyzmu dostrzegamy w „Dziadach” Mickiewicza czy „Kordianie” Słowackiego.