„Ludzie bezdomni” - artyzm powieści Stefana Żeromskiego

Książka Stefana Żeromskiego pt.: „Ludzie bezdomni” zyskała miano nowego rodzaju prozy. Doszło do tego na skutek połączenia w tej książce cech nurtu realistycznego z dopiero rozwijającym się modernistycznym. To owocuje nowymi rozwiązaniami oraz wysoką wartością estetyczną utworu.

Pierwszą taką cechą jest liryczność narracji. W opisach znajduje się wiele słów nacechowanych emocjonalnie, bogactwo epitetów, wiele określeń pozytywnych, uwznioślających daną rzecz. Przejawia się to głównie w opisach przyrody i przeżyć wewnętrznych bohaterów, chociaż przebłyski widoczne są też w przedstawianiu kolejnych informacji. Indywidualna perspektywa w opisie natury (często prowadzone są z pozycji bohatera) wpływa na nacechowanie tych fragmentów impresjonizmem. Przedstawiona w ten sposób przyroda, często nabiera własnego życia, gdyż dostosowuje się do stanów emocjonalnych tych, którzy ją oglądają. W sposobie opowiadania historii bohaterów pojawia się też ekspresjonizm - opisy są sugestywne, wywierają wielkie wrażenie na czytelniku. Narracja wzbogacona jest również o opisy czysto naturalistyczne - ukazujące świat takim jakim jest naprawdę. Do czynienia z takim zabiegiem mamy chociażby podczas opisywania biedy ludzkiej. Dzięki takim formom wplecionym w tok opowieści, otrzymujemy świat, który jest bardzo skontrastowany, niejednorodny i dynamiczny.

Nie bez znaczenia, jeśli mowa o artyzmie utworu, jest zawarta w nim symbolika. Taka forma przedstawienia potęguje zróżnicowanie oraz rozszerza obraz zawarty w książce. Wśród najważniejszych symboli znajdziemy między innymi: rozdartą sosnę, która odzwierciedla stan wewnętrzny bohatera, czy „Wenus z Milo”, opisywaną w pierwszym rozdziale. Dzieło to dla bohatera oznacza harmonię świata i jego piękno, co ważne, dla Wandy jest tylko poszarpaną rzeźba. Warto jeszcze zwrócić uwagę na przedstawienie dzieł sztuki w utworze, mianowicie wspomnianej już Wenus oraz obrazu „Ubogi rybak”. Jest to nie tylko korespondencja dziedzin kultury, ale także przyczynek do pięknych, nasyconych impresjonizmem opisów.

Nie można pominąć języka w „Ludziach bezdomnych”. Został on mocno wystylizowany w zależności od używających go ludzi. Mamy więc do czynienia z: gwarą, kolokwializmami, językiem ulicy, żargon (chociażby inteligencki). Ten zabieg nie tylko potęguje zróżnicowanie i przestrzenność świata, ale daje czytelnikowi odczucie autentyzmu tego co zostało opisane.

Do cech typowo modernistycznych można zaliczyć, wspomniane już wcześniej, natężenie środków stylistycznych. Częstokroć pojawiają się rozbudowane metafory, powtórzenia, złożone epitety. Wszystko to wiąże się z impresjonizmem zawartym w narracji oraz wpływa na bogactwo i piękno opisów.

„Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego to powieść wręcz naszpikowana różnymi przejawami artyzmu. Pojawiają się one zarówno w sposobie narracji, jak i w postaciach mocno zindywidualizowanych bohaterów. Bogactwo świata przedstawionego oraz dbałość       o detal, tworzą z utworu piękną i kolorową mozaikę stylów.