Podwyższenie Krzyża Pańskiego - Święto Podwyższenia Krzyża Pańskiego - geneza, opis, definicja

Święto Podwyższenia Krzyża nie jest być może tak popularne jak Święto Trzech Króli czy Boże Narodzenie, ale jest nie mniej ważne i ma podobnie długą tradycje. Jest obchodzone od ok. IV wieku i choć teraz ma miejsce 14. września, wcześniej celebrowano je także 3. maja, choć w innej formie; było to bowiem Święto Odnalezienia Krzyża Świętego i – ze względu na podobieństwo do drugiego – zostało zniesione przez papieża Jana XXIII.

Owa uroczystość dotyczy najcenniejszego dla chrześcijan symbolu, a mianowicie – krzyża, na którym umarł Jezus Chrystus. Losy drzewa były dość skomplikowane, przekazywane było ono z rąk do rąk i raz znajdowało się w posiadaniu chrześcijan, a innym razem innowierców.

Przez około trzy wieki nikt nie wiedział, gdzie podział się krzyż, na którym umarł Chrystus. Prześladowania chrześcijan i zburzenie Jerozolimy znacząco utrudniały możliwość odnalezienia go. Dopiero w IV wieku, dzięki staraniom cesarzowej Heleny, udało się odszukać relikwię i na cześć tego zdarzenia wybudowano w Jerozolimie dwie bazyliki: Męczenników oraz Zmartwychwstania. Wtedy to ustanowiono dzień 13. września, a następnie 14. września jako święto upamiętniające to dokonanie.

W drugim dziesięcioleciu VII wieku Persowie napadli na Jerozolimę i zabrali relikwię wiedząc, jak ważną wartość stanowi dla chrześcijan, jednak cesarzowi Herakliuszowi udało się ją odzyskać. Znaczenie ukrzyżowania było nie do przecenienia dla chrześcijan tym bardziej, ze szczegółowy jego opis podają wszyscy Ewangeliści.

Już w średniowieczu drzewo krzyżowe zostało podzielone na mniejsze, większe fragmenty oraz drzazgi, które rozproszyły się po całym świecie. Dzisiaj największą część relikwii posiada kościół w Brukseli, także Bazylika św. Piotra w Rzymie jest w posiadaniu sporej części. Do nich dodać należy katedrę w Paryżu. Jeśli chodzi o Polskę, to największa część przechowywana była w Lublinie, a także na Łysej Górze. Właśnie od nazwy przechowywanego skarbu wzięły swoje miano Góry Świętokrzyskie.

Ukrzyżowanie jest symbolem nie tylko śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, ale także stanowić powinno motto dla życia chrześcijan – Pan powiedział wszakże: „Weźcie moje jarzmo na siebie i uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokorny sercem, a znajdziecie ukojenie dla dusz waszych. Albowiem jarzmo moje jest słodkie, a moje brzemię lekkie” (Mt 11, 25-30). Ukrzyżowanie było jedną z najbardziej hańbiących i urągających godności skazańca kar, Chrystus natomiast poprzez swój akt poddania się wyrokowi, pokazał, jak bardzo zdolny był poniżyć się, aby tylko odkupić grzechy ludzkości.

Zgodził się Ona także na dobrowolne cierpienie, gdyż trzeba pamiętać, iż ukrzyżowanie było karą bardzo okrutną: człowiek wisiał na krzyżu nieraz kilka godzin i najczęściej umierał dusząc się. Nie mógł opędzać się od owadów i insektów, zmęczony, krwawiący, wystawiony był na działanie prażącego słońca lub ulewnego deszczu. Czasami też przylatywały sępy i kąsały ledwo już żywego skazanego.

Aby pokazać, jak wielkim znakiem stał się dla chrześcijan krzyż, już w pierwszych wiekach po Chrystusie zaczęli oni używać go jako symbolu swojej wiary. Najstarsze odnalezione świadectwo pochodzi z I w. z Herkulanum, gdzie badacze znaleźli wyraźny odcisk zawieszonego krzyża na ścianie wraz z dziurką na gwóźdź, na którym krucyfiks musiał zostać powieszony.

Sam znak zmieniał się wraz z upływem czasu. W średniowieczu zaczęto odchodzić od przedstawień krzyża z zawieszonym Chrystusem na rzecz gołych krucyfiksów, często bardzo bogato zdobionych złotem i kamieniami szlachetnymi. Współcześnie powraca tendencja realistyczna, przedstawiającego w całej grozie i brutalności cierpienie Chrystusa.

Czcicieli Krzyża Pańskiego było wielu. Zaliczali się do nich przede wszystkim św. Helena, która odnalazła Krzyż Pański, św. Franciszek z Asyżu, św. Jan od Krzyża, św. Teresa Neumann, czy św. Ojciec Pio. Wielu z nich było stygmatykami. Kult Krzyża rozwinął się w średniowieczu, kiedy to przybywało szczególnych czcicieli Pasji.