Źródła prawa - definicja, opis, rodzaje. Hierarchia źródeł prawa

Dla porządku funkcjonowania społeczeństwa i państwa konieczne jest ustalenie odpowiednich źródeł prawa, czyli aktów, które zawierają obowiązujące normy prawne. Źródła prawa możemy rozpatrywać w trzech podstawowych aspektach: formalnym, materialnym i poznawczym.

Najważniejszym dla źródeł prawa jest ich ujęcie formalne – dotyczy ono form, w jakich przejawia się prawo. Wyróżnić można kilka głównych aktów, które zawierają w sobie normy prawne powszechnie obowiązujące. Są to: konstytucja, ustawy, także rozporządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe, ustawy i akty prawa miejscowego. Warto zaznaczyć, że w prawie istnieje wyraźna hierarchizacja aktów normatywnych – najważniejsza rola przypada konstytucji, która określa podstawy ustroju społecznego, gospodarczego i politycznego danego kraju, relację między władzami, a także relację między władzą a obywatelem. Kolejne szczeble hierarchii zajmują: ratyfikowane umowy, ustawy, rozporządzenia i akty prawa miejscowego.

Warto zaznaczyć, że od formalnych źródeł prawa odróżnia się tzw. akty stosowania prawa. Przykładem takiego aktu są decyzje administracyjne (nie tworzą one nowego prawa, a nawet jeśli rozpoczynają pewien stosunek prawny, to robią to na mocy innego aktu prawnego – właśnie źródła prawa).

W przeszłości do formalnych źródeł prawa należało także prawo zwyczajowe, współcześnie jednak prawo zwyczajowe ma niewielkie znaczenie. Co więcej, wiele kwestii normowanych zwyczajowo zostało wpisanych do prawa i obowiązuje już na mocy prawnej, a nie tylko zwyczajowych. Sferą, w której jeszcze dość wyraźnie widać oddziaływanie prawa zwyczajowego, jest prawo międzynarodowe.

Źródła prawa w ujęciu materialnym stanowią pewna atmosferę tworzenia prawa, naciski i dyskusje toczone pośród prawodawców, a także rozmaite inne czynniki, które mogą wpływać na kształt treści prawa.

Poznawcze źródła prawa to dokumenty, z których można czerpać informacje na temat obowiązujących norm prawnych. Taką rolę w Polsce odgrywają dzienniki urzędowe, m.in. Dziennik Ustaw. Tylko korzystanie z informacji dostępnej na oficjalnych źródłach (czyli np. dzienników zamieszczanych na stronach internetowych wydającej go instytucji) daje pewność aktualności prawa. Inne ważne dzienniki urzędowe pełniące funkcję poznawczą i informacyjną (oraz będące miejscem ogłaszania aktów prawnych) to: Monitor Polski, Dzienniki Urzędowe Ministrów, dzienniki urzędowe wydawane na poziomie województwa i inne.