Niezawisłość sędziowska, niezawisłość sądów - definicja, opis, przykłady

Niezawisłość sędziowska to zagwarantowana w Konstytucji oraz ustawach podstawowa zasada, w myśl której sędzia w trakcie rozstrzygania sprawy podlega wyłącznie prawu. Nie ma możliwości stosowania nacisku oraz wywierania wpływu na decyzję sędziego poprzez powoływanie się na okoliczności z zewnątrz. W szczególności zasada ta odnosi się do ewentualnego poddawania się sędziego wpływom władzy wykonawczej. Sędzia podlega przepisom i normom prawa zawartym w ustawie zasadniczej (Konstytucji) oraz ustawom. 

Niezawisłość sędziego jest przejawem swego rodzaju niezależności sędziego, aczkolwiek nie wyklucza ona podporządkowania zgodnie z hierarchią służbową. Istnieje metoda kontroli działalności sędziego, jednakże musi ona być zgodna z ustawowym podziałem instancyjnym sędziów w celu badania prawidłowości oraz legalności procesu wydawania orzeczenia w danej sprawie. 

Elementami niezawisłości sędziowskiej jest, miedzy innymi, bezstronność sędziego wobec uczestników postępowania, oraz jego niezależność w stosunku do pozasądowych organów i instytucji. Ponadto sędzia jest niezależny od organów władzy oraz od innych organów sądowych. Wpływy rządzącej partii politycznej również są odseparowane w przypadku wydawania decyzji w konkretnej sprawie. 

Wyszczególnić również można pojęcie wewnętrznej niezawisłości sędziego, która polega na niemożności wydawania przez niego orzeczenia w sprawie, w której uczestnikami postępowania są osoby związane z danym sędzią. Zostało to ujęte w odpowiednich przepisach. Sędziego nie można usunąć z urzędu, chyba, że w sposób karygodny narusza swoje prawa. Polskie prawo mówi, iż tytuł sędziowski jest nadawany dożywotnio w stosunku do danej osoby, pozbawienie tego tytułu jest możliwe jedynie za pomocą orzeczenia sądu. Również w mocy pozostają przepisy Konstytucji, zgodnie z którymi przeniesienie sędziego do innej siedziby sądu jest możliwe wyłącznie za jego zgodą. Sędzia ma immunitet, który odebrany mu może zostać tylko na mocy orzeczenia sądu dyscyplinarnego. Istnieje zakaz wykonywania przez sędziego określonej działalności publicznej oraz dodatkowego zatrudnienia.

Niezawisłość sędziowska leży w interesie dobra ogółu społeczeństwa. Jej celem jest zachowanie stabilności urzędu sędziego oraz wymiaru sprawiedliwości.