Stefan Czarniecki - życiorys wielkiego wodza

Stefan Czarniecki przyszedł na świat w roku 1599 w Czarncy. Jego rodzina nie należała do rodów możnowładczych. Większość ziem Czarneccy dzierżawili, posiadając niewielkie tereny dziedziczne. Fakt, iż Czarniecki posiadał liczne rodzeństwo, spowodował, że nie miał szans na uzyskanie porządnego szlacheckiego wykształcenia. Właśnie dlatego swoją uwagę skierował w stronę wojska. Zaciągnął się do Lisowczyków (chorągiew Idziego Kalinowskiego) i w bardzo młodym wieku miał okazję poznać praktyczną stronę sztuki militarnej. Okrucieństwa i bezwzględność, jakie obserwował w trakcie walk z Turkami (m.in. pod Chocimiem), z Tatarami czy Prusami, wywarły olbrzymie wrażanie na młodym żołnierzu i spowodowały, iż do końca swoich dni wykazywał się niepotrzebnym okrucieństwem.

W czasie wojny polsko-rosyjskiej w latach 1632-1634 awansował do rangi porucznika. Poza doświadczeniami w wyprawach dywersyjnych kampania ta zaowocowała również nagrodą, jaką otrzymał od króla za swą postawę (200 włók ziemi w Popowej Górze w Smoleńskiem). W następnych latach walczyć miał z Kozakami (pod komendą Mikołaja Potockiego, 1637 r.) oraz z Tatarami pod Ochmatowem (1644). Choć większość batalii Czarniecki rozgrywał po swej myśli, to jednak coraz mocniej słyszalne były głosy krytyki odnośnie taktyki wodza – inni dowódcy nie respektowali brawury i szaleńczej odwagi Czernieckiego. Rozpoczęte w roku 1648 powstanie Chmielnickiego miało okazać się punktem przełomowym w jego karierze.

Po klęsce pod Żółtymi Wodami Czarniecki dostał się do niewoli, z której uciekł, by znów zostać złapanym. Ostatecznie został wykupiony i kontynuował walkę w szeregach króla Jana Kazimierza. W zwycięskiej bitwie pod Beresteczkiem, w roku 1651, stanął na czele pułku. Tym niemniej jego zasługi akurat w tym starciu nie są jednoznaczne. Klęska pod Batohem, którą udało się Czarnieckiemu przeżyć, wzmogła w nim furię i chęć rewanżu na przeciwnikach. Efektem tej żądzy była wyprawa z roku 1653, w trakcie której jego armia zajęła kilka fortec i osad kozackich m.in. w Niemirowie i Pohrebyszczach. Podczas próby opanowania Monasterzysk został postrzelony w twarz. Kula wyrwała mu podniebienie, które uzupełniono srebrna blaszką. Okrutne spacyfikowanie Ukrainy po raz kolejny nie przyniosło mu chwały wśród polskiej kadry dowódczej.

Stefan Czarniecki jako jeden z nielicznych w czasie wojny ze Szwedami nie zdradził króla i toczył ciężkie walki z wrogami. Zamknięty wraz z 4,5 tysiącami żołnierzy w Krakowie, dowódca dał się we znaki zarówno napastnikom, jak i ludności miasta, na którą nakładał surowe kontrybucje. Po kapitulacji (honorowo wraz w wojskiem miał opuścić miasto) pełen szacunku dla zdolności Polaka Karol X wydał na jego cześć ucztę. Po kolejnych bitwach –  pod Gołębiem, Kłeckiem, Kcynią oraz Warszawą – Czarniecki musiał przełknąć gorycz porażki. Świetnie zorganizowana i bardzo dobrze dowodzona armia szwedzka była w stanie odeprzeć nawet ataki husarii. Pomimo iż później udało się Czernieckiemu uwolnić króla od osaczenia pod Gdańskiem, to jednak buława hetmana polnego koronnego przypadała, na złość Czarnieckiemu, Jerzemu Lubomirskiemu.

W roku 1657 miał przyczynić się do kapitulacji wojsk Rakoczego pod Czarnym Ostrowem. Lata 1658-1659 były okresem wypierania Szwedów z państwa polskiego, co w dużej mierze było zasługą właśnie Czarnieckiego. W trakcie wyprawy na pomoc Danii wsławił się zdobyciem wyspy Als i twierdzy Kolding. Kolejne wielkie zwycięstwa Czarniecki odnosił na wschodzie. W trakcie kampanii litewskiej przeciwko Rosji pod Połonką rozbił przeważające siły Chowańskiego. Cała wyprawa na Moskwę w latach 1663-1664 miała jednak zakończyć się fiaskiem.

Upragniona nominacja na hetmana wielkiego polnego powędrowała na ręce Czarnieckiego po wygnaniu Lubomirskiego. Buławą cieszyć miał się zaledwie przez 6 tygodni, gdyż 16 lutego 1665, z powodu ran odniesionych w czasie tłumienia buntu w Stawiszczu, zmarł. Po wielkich uroczystościach pogrzebowych w Warszawie hetman pochowany został w rodzinnej wsi Czarnca koło Włoszczowy w kościele ufundowanym przez siebie samego.

Pomimo iż Czarniecki nie był pierwszorzędnym taktykiem i nierzadko miał trudności na polu walk, do historii przeszedł jako polski bohater. Jego lojalność wobec korony przyćmiła niepodważalny fakt, iż był on najokrutniejszym wodzem na ziemiach polskich, czego doświadczali zarówno Ukraińcy, Rosjanie, Szwedzi, jak również Żydzi i Polacy.