Władysław Łokietek i Krzyżacy - Stosunki Władysława Łokietka z Krzyżakami

Początkowa faza stosunków Władysława Łokietka z Zakonem Krzyżackim na początku XIV w. nie zapowiadała ogromnych trudności w przyszłości.

W roku 1306 Władysław Łokietek objął we władanie Pomorze Gdańskie. Jednak stosunkowo szybko, poprzez faworyzowanie swoich kujawskich krewnych przy obsadzaniu kluczowych stanowisk, zniechęcił do swojej osoby część wpływowych rodów gdańskich. Na czele opozycji przeciwko księciu stanął ród Święców, którego przedstawiciele byli wybitnie niezadowoleni z jego polityki wewnętrznej. W roku 1307 Święcowie, wraz ze swoim majątkiem ziemskim poddali się władzy margrabiów brandenburskich i wezwali ich do zajęcia Pomorza Gdańskiego. Ci odpowiedzieli niemal natychmiast i ich wojska niezwłocznie rozpoczęły przejmowanie kontroli nad tą kluczową dla gospodarki polskiej dzielnicą.

Zaangażowany w sprawy małopolskie Władysław Łokietek, nie był w stanie osobiście zareagować na zdradziecki atak Brandenburczyków i za radą dominikańskiego przeora wezwał na pomoc rycerzy Zakonu Krzyżackiego, którzy ochoczo jeszcze w roku 1308 podjęli walkę z najeźdźcą. Jednak szybko okazało się, że odzyskanych ziem Krzyżacy nie mają zamiaru oddawać polskiemu księciu. Po zdobyciu, wbrew woli Władysława Łokietka, Gdańska oraz zajęciu przez Krzyżaków niemal całego terytorium Pomorza Gdańskiego, doszło w końcu do ich spotkania z księciem na Kujawach w roku 1309. Władysław Łokietek odmówił zapłacenia wygórowanego rachunku za udzielenie pomocy i tym samym kontrolę nad Pomorzem Gdańskim zachowali rycerze zakonni. Wydarzenie to stało się początkiem długotrwałego i przewlekłego sporu dyplomatycznego pomiędzy oboma państwami.

Potrafiący sprawnie wykorzystać aktualną sytuację międzynarodową na swoją korzyść Krzyżacy, pomimo chwilowej ogólnoeuropejskiej niechęci do idei zakonów rycerskich (spowodowanej kontrowersjami wokół Templariuszy we Francji) zdołali obronić swoje stanowisko w sprawie Pomorza Gdańskiego w obliczu oficjalnej skargi polskiego księcia do papieża w roku 1309. Ponowiona została ona dziesięć lat później i tym razem zaowocowała powołaniem specjalnej papieskiej komisji do zbadania całej sprawy. Jej obrady trwające od maja 1320 do lutego 1321 w Inowrocławiu oraz Brześciu Kujawskim zakończyły się wydaniem korzystnego dla polskiego króla wyroku, nakazującego Zakonowi oddanie stronie polskie zagarniętych w roku 1309 ziem Pomorza Gdańskiego a ponadto zapłacenie 30 tys. grzywien odszkodowania. Jednak Mistrz Zakonny, zarzuciwszy sędziom papieskim stronniczość, odmówił egzekucji postanowień inowrocławskich.

Po nieudanej próbie podporządkowania sobie Mazowsza w roku 1327, Władysław Łokietek wplątał się w otwarty konflikt zbrojny z Zakonem. W tym czasie Krzyżacy toczyli już wojnę przeciwko pogańskim Litwinom, usiłując podporządkować sobie należącą do nich Żmudź. W roku 1328, po zawieszeniu walk w Małopolsce oraz księstwach śląskich, na wysłanie posiłków dla swojego północnego sojusznika zdecydował się król czeski, Jan Luksemburski.

Dlatego też, kiedy wywiązując się ze zobowiązań sojuszniczych wobec Giedymina z roku 1325, Władysław Łokietek najechał należącą do Zakonu ziemię chełmińską, opinia międzynarodowa okrzyknęła wojnę koalicji krzyżacko-czeskiej z poganami i wspierającym ich królem polskim mianem krucjaty. Oznaczało to w praktyce izolację polityczną Władysława Łokietka w świecie chrześcijańskiej Europy oraz utratę m. in. przychylności papieskiej w sporze z Zakonem. Bezpośrednim następstwem nieprzemyślanej wyprawy było także formalne porozumienie sojusznicze zawarte w Toruniu w marcu 1329 pomiędzy Krzyżakami a Janem Luksemburskim, który wykorzystując swoją tytulację jako króla polskiego, nadał im Pomorze Gdańskie we wieczyste użytkowanie. Wydarzenie to wydanie wzmocniło późniejsze pretensje i prawa krzyżackie do dzielnicy gdańskiej.

Tymczasem w roku 1330 działania wojenne przeniosły się na polską stronę granicy, bowiem wojska Władysława Łokietka nie były w stanie skutecznie obronić m. in. Kujaw czy Wielkopolski przed pustoszącymi najazdami krzyżackimi. Udało im się jednak udaremnić planowane spotkanie i połączenie sił Krzyżackich i posiłków czeskich pod Kaliszem a chcąc maksymalnie wykorzystać sytuację, Władysław Łokietek wydał rozkaz ścigania cofających się w dwóch zgrupowaniach wojsk krzyżackich. Do ich spotkania doszło 27 września roku 1331 pod Płowcami, gdzie Polacy odnieśli wspaniałe zwycięstwo nad przeciwnikami, zadając im dotkliwe straty w ludziach. Sama wiktoria jedyna nie odmieniła losów wojny, ponieważ przewaga koalicji była wciąż bardzo widoczna. Pod koniec roku 1331 wojska krzyżacko-czeskie dokonały jeszcze jednego śmiałego wypadu - tym razem zajęły one całą niemal ziemię dobrzyńską i trwale oderwały ją od państwa polskiego. W roku 1332, dzięki mediacji wysłanników papieskich, udało się w końcu zawrzeć roczne zawieszenie broni, na mocy którego w ręce Krzyżaków dostały się także Kujawy.

Bilans nieprzemyślanej wyprawy Władysława Łokietka do ziemi chełmińskiej okazał się być tragiczny - drastyczny spadek międzynarodowego prestiżu państwa polskiego, utrata rozległych obszarów północnych na rzecz Zakonu Krzyżackiego (które odtąd traktowane były jak swoista karta przetargowa w sporach o ostateczny pokój i przynależność Pomorza Gdańskiego), zatwierdzonych dodatkowo formalnie przez tytułującego się królem polskim Jan Luksemburskiego oraz zhołdowanie przez władcę czeskiego większości księstw mazowieckich a także śląskich, to tylko najistotniejsze z nich.