Martyrologia narodu polskiego - opracowanie zagadnienia. Podaj przykłady z literatury

Na samym wstępie potrzeba by było odwołać się do „Słownika terminów literackich”, w którym to odnajdujemy słowo martyrologia (łac. martyrologium). Według słownika martyrologia to „jedna z form hagiografii wczesnochrześcijańskiej; ułożona w porządku kalendarzowym księga liturgiczna zawierająca wiadomości o okolicznościach męczeństwa i śmierci osób uznanych za święte”. Pojęcie martyrologii odnosi się do cierpienia, męczeństwa, bólu.

Pisząc o martyrologii nie sposób ominąć dzieł Adama Mickiewicza. Wieszcz narodowy najszerzej kontekst martyrologii przedstawił w III części „Dziadów”, gdzie głównymi bohaterami utworu uczynił postacie prawdziwe - filomatów i filaretów, swoich przyjaciół, współwięźniów, jak i - jak możemy się domyślać - samego siebie. Akcja dramatu toczy się w wileńskiej sali więziennej, gdzie przetrzymywani są Konrad i jego przyjaciele. Współwięźniowie rozmawiają o tragicznej sytuacji młodego pokolenia narodu polskiego pod władzą tyrana - cara, jednego z polskich zaborców.

Młodzież jest tutaj symbolem niewinnej ofiary. Przechodząc przez miasto na przesłuchanie Sobolewski opowiada współwięźniom, czego był przypadkowym świadkiem. Na Syberię wywożono „studentów ze Żmudzi” oraz uczniów zakutych w kajdany. Najmłodszym więźniem było kilkunastoletnie dziecko, które nie potrafiło udźwignąć ciężaru samego łańcucha. Młodzież jest tutaj na wzór Chrystusa ofiarą niewinną, której przelewa się krew na odkupienie świata. Młodzież jest uwznioślona do rangi Jezusa Chrystusa, bo to on zginął podobnie tragiczną śmiercią - był męczony, bity, poniżany, upokarzany podobnie jak polska młodzież.

Więźniowie są wywożeni na Syberię akurat w momencie, kiedy w Kościele ksiądz podnosi do góry hostię. Jest to symbol - zrównanie cierpienia młodzieży polskiej z ciałem Chrystusa. Sobolewski podkreśla, że ofiara z polskiego narodu jest równie święta, co ofiara samego Jezusa Chrystusa. Prosi też Boga o przyjęcie tej czystej i godnej ofiary i uświęcenie jej:
„Słyszałem dzwonek, kiedy trupa przewozili.
Spojrzałem w kościół pusty i rękę kapłańską
Widziałem, podnoszącą Ciało i Krew Pańską,
I rzekłem: Panie! Ty, co sądami Piłata
Przelałeś krew niewinną dla zbawienia świata
Przyjm tę spod sądów cara ofiarę dziecinną,
Nie tak świętą ni wielką, lecz równie niewinną”.

Innym przykładem martyrologii narodu polskiego w polskiej literaturze jest utwór Adama Mickiewicza pod tytułem „Księgi Narodu Polskiego i Pielgrzymstwa Polskiego”. Tutaj autor przyrównuje historię biblijną Jezusa Chrystusa do losów narodu polskiego. Polska to Chrystus narodów, który cierpi i jest umęczony za winy całego świata. Mękę Polaków widać na każdym kroku. Wytępiana jest młodzież, niszczona kultura i obyczaje polskie. Podobnie niszczony był Jezus Chrystus, ale po symbolicznych trzech dniach zmartwychwstał. Mickiewicz wierzy, że podobny los czeka naród polski. Analogicznie postawa Francji staje się postawą Poncjusza Piłata.

Ten umywa ręce od czynu, jakim jest ukrzyżowanie Chrystusa, tak Francja, która miała służyć Polsce pomocą, umywa ręce i nie robi nic. Trzy państwa zaborcze, które rozdarły Polskę to wszyscy ci, którzy skazali Chrystusa na mękę przez ukrzyżowanie. Męka Chrystusa podobna jest do męki narodu polskiego i na pewno ma ten sam wydźwięk - wydźwięk świętości. Naród polski cierpi, bo cierpienie daje zbawienie. Kiedyś umęczony naród powstanie na wzór zmartwychwstania Chrystusa i będzie na wieki triumfował tak jak w niebie króluje Syn Boży.

Koncepcja martyrologii była w czasach romantyzmu bardzo popularna, choć nie znalazła zbyt wielu naśladowców jeżeli chodzi o literaturę. Mickiewicz wierzył w martyrologię narodu polskiego. Uważał, że ma to głębszy sens i sam go nadawał, aby wytłumaczyć sytuację w Polsce - terror i cierpieniu, któremu mieli poddawać się wszyscy Polacy.