Prawo - Zdarzenie prawne - definicja, podział, przykłady

Termin zdarzenie prawne oznacza każde zdarzenie, które wywołuje jakikolwiek stosunek prawny – jego zmianę, zanik lub powstanie. Zdarzenia prawne mogą być zależne lub niezależne od woli podmiotów prawa (osób fizycznych lub prawnych). Zdarzenia prawne niezależne od woli człowieka noszą nazwę zdarzeń, natomiast zależne – są działaniami prawnymi. Warto zaznaczyć, że w literaturze przedmiotu można zaobserwować, że niektóre definicje zdarzeń prawnych ograniczają się do zjawisk pozostających poza kontrolą woli człowieka, zjawiska zależne od woli człowieka noszą natomiast nazwę „faktów prawnych”.

Grupa zdarzeń nie podlega dalszym podziałom – są to po prostu wszystkie te zdarzenia, których przyczyną nie było działanie człowieka podejmowane z pełną wolą i świadomością (np. pożar domu niebędący wynikiem podpalenia czy katastrofalne opady deszczu). Grupa działań prawnych dzieli się natomiast na podgrupy: aktów prawnych i czynów prawnych. Akty prawne są działaniami, które podejmuje się z intencją wywołania określonych, konkretnych skutków prawnych (możemy wśród nich wyróżnić akty administracyjne, czynności prawne i inne). Warto zaznaczyć, że wydanie aktów sądowych i administracyjnych o charakterze deklaratoryjnym nie jest zdarzeniem prawnym, ponieważ one stwierdzają istnienie jakiegoś prawa, ale tego prawa ani nie tworzą, ani nie znoszą, ani nie zmieniają.

Czyny prawne za to są to działania człowieka, które nie są ukierunkowane na skutki prawne. Pośród czynów prawnych możemy wyróżnić jednak czyny dozwolone i niedozwolone przez prawo, które – mimo braku intencji – wywierają skutki prawne.

Przykładami niezamierzonego zdarzenia prawnego są katastrofy naturalne, wypadki, śmierć człowieka. Skutkami prawnymi wymienionych przykładów mogą być odpowiednio: powstanie obowiązku wypłaty odszkodowań za poniesione straty i konieczność wsparcia najbardziej potrzebujących przez różne instytucje, a także konieczność podjęcia leczenia ofiar wypadku, naprawy wyrządzonych szkód, konieczność przeprowadzenia procedury spadkowej.

Przykładami zdarzeń prawnych zależnych od woli człowieka mogą być np. zawarcie związku małżeńskiego, skutkujące nabyciem nowych praw przez współmałżonków czy też zabójstwo człowieka – jego skutkiem jest rozpoczęcie postępowania śledczego, a następnie procesu sądowego. Inny przykład to rozwód, w wyniku którego wygasa pewien stosunek prawny.