Samorząd gminny - zadania samorządu gminnego - charakterystyka

Gmina to najmniejsza, podstawowa jednostka terytorialna w III Rzeczpospolitej. Z reguły obejmuje kilka do kilkunastu miejscowości (wsi, miasteczek, miast). Ze względu na charakter możemy wyróżnić trzy podstawowe typy gmin: miejskie, miejsko-wiejskie oraz wiejskie (skupiające kilka wiosek). Zasady funkcjonowania gmin precyzuje ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 roku. Zgodnie z jej zapisem samorząd gminny posiada osobowość prawną i jest organem samodzielnym, działającym na własną odpowiedzialność.

O powstaniu, likwidacji bądź zmianie granic, a także przyznaniu statusu miasta tej jednostce terytorialnej decyduje Rada Ministrów, która musi przy tym uwzględnić czynniki natury społecznej, gospodarczej, terytorialnej i kulturowej (tak by wspólnota utrzymała charakter spójny, również pod względem przestrzennym). Zasady funkcjonowania gminy reguluje jej statut. W ramach jednostki gminnej można powołać dodatkowe komórki administracyjne takie jak sołectwa, dzielnice, miasta czy osiedla. Warunkiem koniecznym do ich stworzenia jest wydanie uchwały rady gminy, na wniosek mieszkańców bądź po poznaniu ich opinii.

Podstawowymi organami zarządzającymi jednostką gminną są: rada gminy (pełni funkcję kontrolującą i stanowiącą, tj. uchwałodawczą) oraz wójt, burmistrz bądź prezydent miasta (który sprawuje władzę wykonawczą). Każdy samorząd gminny ma wyznaczone cele i zadania, jakie powinien wypełniać. Są to wszystkie sprawy lokalne, z wyjątkiem tych, które ustawowo są przydzielone innym organom państwowym. Pod pojęciem spraw lokalnych można rozumieć przede wszystkim czynności urzędowe dotyczące bezpieczeństwa publicznego w gminie, stanu placów, parków, dróg, mostów, różnego typu hal, targów, szkół, biliotek itp., a także zagospodarowania przestrzenią i nieruchomościami. Dla odpowiedniego funkcjonowania gminy ważne jest zapewnienie jej mieszkańcom dostępu do transportu (m.in. linie autobusowe i kolejowe), telekomunikacji (telefony stacjonarne oraz internet), kanalizacji i wodociągów. Posiadanie ich jest jednym z wyznaczników zasobności gminy i umiejętności rozplanowania oraz wykorzystania środków finansowych. Obywatele gminy powinni posiadać również możliwość uzyskania opieki zdrowotnej i socjalnej na odpowiednim poziomie.

Gmina ponadto pełni ważną funkcję socjalizacyjną - poprzez choćby system szkolny uczy młodzież szacunku do tzw. małej ojczyzny, poszanowania mienia publicznego oraz odpowiedzialności i aktywności w życiu społecznym środowiska lokalnego, i nie tylko. Dla lokalnej społeczności jedną z najistotniejszych spraw jest występowanie na terenie jej gminy miejsc pracy - zarząd gminy może je zapewnić poprzez odpowiednie własne inwestycje bądź umiejętne zachęcenie przedsiębiorstw do otwierania zakładów pracy, spółek itp. właśnie w tym regionie. 

Samorząd gminny jest najbliższy przeciętnemu obywatelowi, który żyje w danej społeczności. To z tym organem mieszkańcy stykają się najczęściej, dlatego powinien on funkcjonować sprawnie i kompetentnie.