Manifest polskich romantyków - rozwiń pojęcie w oparciu o utwory Adama Mickiewicza „Oda do młodości” oraz „Romantyczność”

„Oda do młodości” zapowiada nadejście nowej epoki, ukazuje schyłek starego, gnuśnego, ograniczonego świata, który musi ustąpić przed młodością i zapałem mających „ruszyć bryłę z posad świata”. „Romantyczność” to już utwór w pełni romantyczny, zarówno pod względem formy jak i treści, zestawiający dwa przeciwstawne światopoglądy. Oba utwory mają charakter programowy, stanowią manifest propagujący nowe idee, nową estetykę, nowe wartości.

Wartością najwyżej cenioną przez romantyków jest uczucie, Mickiewicz kończy „Romantyczność” słowami; „Miej serce i patrzaj w serce”. Oba utwory ukazują kontrast między racjonalistycznym światopoglądem epoki oświecenia a romantyczną wizją świata. Różnica dotyczy przede wszystkim roli, jaką przyznawano w oświeceniu rozumowi i uczuciom. Racjonaliści uznawali ludzki umysł za jedyne wiarygodne narzędzie poznania. Logika i naukowe metody badawcze miały dać odpowiedź na wszelkie pytania, jakie stawia sobie człowiek. Negowano istnienie jakichkolwiek zjawisk, które wykraczały poza ramy empirycznego i rozumowego pojęcia. Romantycy sprzeciwiają się takiemu ograniczeniu, dla nich świat jest bardziej złożony. Sfera życia duchowego jest niedostępna poznaniu racjonalnemu. Świat to nie tylko zjawiska fizyczne, ale także metafizyczne. Romantycy nie odrzucają poznania rozumowego, a jedynie uznają je za niewystarczające, niepełne. Dlatego w „Odzie do młodości” Mickiewicz pisze: „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga; / Łam, czego rozum nie złamie”.

Rola uczucia dobitnie została ujęta w „Romantyczności”, padły tu znamienne słowa, które potem stały się hasłem polskiego romantyzmu: „Czucie i wiara silniej mówią do mnie, / Niż mędrca szkiełko i oko”. Oświeceniowy światopogląd odrzucał zupełnie intuicję. To dlatego Starzec z „Romantyczności” gardzi gawiedzią, która wierzy w duchy, według niego dziewczyna bredzi. Skoro on nie widzi ducha, nie wierzy, że faktycznie może on tam być. Dla niego istnieje tylko to, co da się udowodnić, dojrzeć „szkiełkiem i okiem”. Poeta zaś podkreśla, że istnieją prawdy martwe i żywe, te dotyczące świata materialnego i duchowego. Starzec zamyka się na wszelkie poznanie intuicyjne, emocjonalne, dlatego nie potrafi zrozumieć rozgrywającej się przed jego oczyma sceny. Podmiot liryczny zwraca się do niego: „Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!”.

Starzec należy do minionej epoki, którą Mickiewicz ocenia bardzo negatywnie. W „Odzie do młodości” zarzuca starym, że mają zawężone horyzonty: „Takie widzi świata koło, / Jakie tępymi zakreśla oczy”. Młodzi to romantycy, którzy wznoszą się ponad skorupę ziemską, patrzą na świat z szerszej perspektywy, są otwarci na świat ducha. Cenią sobie poczucie wolności i swobody. Działają razem w imię wspólnego dobra, w przeciwieństwie do egoistycznych postaw starych.

Ważną cechą romantycznej literatury była afirmacja ludowości. Fascynację prostotą i naturalnością ludzi z ludu zdradza Mickiewicz w „Romantyczności”. Podmiot liryczny, romantyk, utożsamia się z ludźmi, których Starzec pogardliwie nazywa „gminem”, mówiąc: „I ja to słyszę, i ja tak wierzę, / Płaczę i mówię pacierze”. Jest człowiekiem wykształconym, ale reaguje podobnie jak prości ludzie, podziela ich pogląd na świat duchów. Wierzy, że ukochany mógł przybyć do Karusi z zaświatów, że ona może go widzieć i być dzięki temu szczęśliwa. Tę fascynację folklorem można dostrzec także na płaszczyźnie tekstu. Poeta posługuje się prostym językiem, miejscami stylizowanym na ludową gwarę. Szanuje wierzenia i zwyczaje prostych ludzi, widzi w nich ostoję polskości, szczerość i autentyczność, której brak oświeceniowym mędrcom.