Zygmunt Krasiński „Nie-Boska komedia” - charakterystyka porównawcza Hrabiego i Pankracego

Bohaterowie „Nie-Boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego – Hrabia Henryk i Pankracy – stanowią dwa przeciwstawne modele światopoglądowe, dwa wrogie wobec siebie nawzajem obozy.

Hrabia Henryk jest przedstawicielem arystokracji, przywódcą obrońców zamku Świętej Trójcy oraz konserwatywnego światopoglądu. Charakteryzuje go wysoce rozwinięty kult przodków, szacunek dla tradycji i wartości moralno-etycznych. Rewolucja jest w jego oczach barbarzyństwem i niepotrzebnym przelewaniem ludzkiej krwi. Brzydzi się on przemocą, piętnuje grzechy wywrotowców, jednocześnie nobilitując szlachtę i arystokrację. Jednak nie sposób nie zauważyć, że jego argumenty odnoszą się w znacznej mierze do przeszłości i nie mają żadnego wpływu na ocenę sytuacji teraźniejszej, a więc zbrodni szlachty wobec chłopów. Hrabia jest również postacią  tragiczną i rozdartą – nie tylko traci rodzinę, lecz również popełnia samobójstwo. Jego rozdarcie ma źródło w uczuciu pogardy, którą bohater darzy zarówno chłopów, jak i innych członków arystokracji. Hrabia jest człowiekiem samotnym.

Pankracy reprezentuje obóz rewolucjonistów, pragnący dokonać diametralnych zmian w obrazie otaczającego ich świata. Zmiany te odbyć się mają na drodze rewolucji, mają pochłonąć wiele ofiar. Pankracy chce, by arystokracja zapłaciła godziwą cenę za długie lata prześladowań i wykorzystywania warstwy chłopskiej. Chce zniszczenia szlachty, lecz nie za bardzo umie wyobrazić sobie świat jej pozbawiony. Bohater widzi konieczność modyfikacji zastanych systemów społecznych, lecz wybrana przez niego ścieżka postępowania staje się zbrodnicza. Jest również postacią tragiczną – pomimo wielu trudności jego rewolucja zwycięża, lecz on sam ginie wśród bitewnej zawieruchy. Jego tragizm wzmaga również fakt, że Pankracy jest człowiekiem mocno zagubionym – odrzucając tradycję i religię nie ma punktu odniesienia, który mógłby wykorzystać w życiu.

Krasiński nie wartościuje żadnej z przedstawionych postaw. Ogranicza się jedynie do ich obiektywnego opisania, nie pomijając żadnej z ich zalet ani żadnej z wad. Ocenę pozostawia samemu odbiorcy utworu.