Obraz wojny z punktu widzenia narratora oraz Cezarego Baryki - Stefan Żeromski „Przedwiośnie”

Cezary Baryka od czternastego roku życia wychowywany jedynie przez matkę, która nie potrafiła sobie poradzić z dorastającym chłopcem, stał się młodzieńcem bardzo roszczeniowym, szybko nudzącym się wszystkim i skorym do wybryków. W tym czasie ruchy rewolucyjne wabiły młodego zawadiakę i stały się obiektem fascynacji. Bolszewickie hasła przemówiły do niewykształconej jeszcze świadomości bohatera na tyle, że całkowicie dał się im omamić i zniewolić. Upojenie nowymi ideałami przysłoniło Cezaremu wszystkie negatywy. Szedł jako część tłumu, wierząc w słuszność podejmowanych działań.

Krwiożercze i okrutne oblicze charakteryzujące każdą wojnę szybko ujawniło się i w rewolucji rosyjskiej. Baryka doświadczając osobiście bestialstwa, niszczącej siły, totalnego wyniszczenia, jakie niosła ze sobą rewolucja, zmienił swe nastawienie, a entuzjazm ustąpił miejsca wstrętowi i niechęci. Cezary zrozumiał, widząc wszechobecny rozlew krwi, gwałty, brak szacunku nawet dla śmierci, że ideologia, którą z takim zapałem przyjmował za słuszną, okazała się kłamstwem i demagogią. 

Młodzieńcze doświadczenia spowodowały, że chłopak nalazłszy się w sanacyjnej Polsce nie potrafi dołączyć ani do komunistów, ani do rządowców. Entuzjazm lewicowców...